Haziran 1989’da Pekin‘deki Tiananmen Meydanı olayları sonrasındaki G7 doruğunda Çin’e yaptırım kararına Japonya‘nın karşı çıktığı ortaya çıktı.
Dışişleri Bakanlığının 1989 yılı içerisinde meydana gelen kıymetli diplomatik olaylara ait kapalılığını kaldırdığı diplomatik dokümanlar, Japonya’nın 31 yıl evvelki G-7 doruğunda Çin’e yönelik tavrını ortaya çıkardı.
Kyodo ajansının kapalılığı kaldırılan kayıtlara dayandırdığı haberine nazaran Japonya, Haziran’daki Tiananmen olaylarının ardından 14-16 Temmuz 1989’da Paris’te düzenlenen G-7 tepesinde Çin’e yaptırım uygulanması kararına karşı çıktı.
Kapalılığı kaldırılan 4 Haziran 1989 tarihli ve “Çin’deki duruma yönelik ülkemizin duruşu” başlıklı evrakta “Çin’e karşı buna benzeri ortak yaptırımlar uygulanmasına Japonya karşıdır.” sözleri kullanıldı.
“Ülkemiz ve batı demokrasi ve özgürlük üzere üniversal pahaları savunuyor.” tabirleri kaydedilen dokümanda, Çin’in Tiananmen’de insan haklarına meydan okuyarak öğrencilere ve vatandaşlarına baskı uygulamasının “kabul edilemez” olduğu vurgulandı.
Evrakta, komşu ülkenin siyasi rejiminin, Japonya politik sistemiyle “benzemezlik” taşıdığı ve Çin’in baskılarının “iç mesele” olarak değerlendirildiği ve bu doğrultuda “sınırların” varlığına dikkat çekildi.
Ortak bildirgede yeni yaptırımlar yer almadı
Kayıtlarda Japonya’nın, “O günün seyrinde ikili alakalarına ziyan vereceği ve milletlerarası arenada Çin’i izole edeceği” tasası taşıdığı ve olaylara ait Çin’in şiddete başvuran hareketlerini kınayan G-7 ortak bildirgesine de başlangıçta karşı çıktığı kaydedildi.
Doruğa hazırlık sürecinde kaleme alınan 19 Haziran 1989 tarihli öbür dokümana nazaran Japonya’nın, G-7 doruğu kapsamında Çin ile alakalı açıklamalarda yer almak istemediği ya da Çin’in ismen zikredilmemesini istediği kaydedildi.
Çin, Temmuz 1989’da Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand’ın konut sahipliğinde bir ortaya gelen G-7 ülkeleri İngiltere, Kanada, Fransa, İtalya, Japonya, ABD ve Batı Almanya 15 Temmuz’da ortak bildirgesinde kınandı. Japonya’nın duruşu prestijiyle bildirgede Çin’e karşı yeni ortak yaptırımlar yer almadı.
Japonya’nın öbür 6 ülkenin itirazına karşın, doruğun yaklaştığı 7 Temmuz 1989 tarihli bir toplantıda da Çin’in kınandığı bir bildirgeyi evvel kabul etmek istemediği ve “izole edilmemesini vurgulayan” bir cümlenin dahil edilmesi koşuluyla bildirgenin yayımlanmasını kabul ettiğine yer verildi.
Yayımlanan bildirgede, “Çin otoritelerinden, izole edilmelerini sakındıracak, siyasi ve ekonomik ıslahatlara ve açıklığa gerçek hareketin sürdürülmesi temelinde, iş birliğine geri dönüşü sağlayacak şartlar oluşturmasını bekliyoruz.” tabirleri kullanıldı.
Emel “izole etmemek”
O devir Dışişleri Bakanlığı yetkilisi olarak görüşmelere katılan Japonya’nın eski Pekin Büyükelçisi Miyamoto Yuji, Kyodo’ya değerlendirmelerde bulundu.
Çin’e karşı büyük reaksiyon veren tepe ülkelerine kıyasla Japonya’nın duruş farkını G-7 doruğunda anımsadığını kaydeden Miyamoto, “Duruşumuz, ıslahat ve açıklık siyasetleri sürdüren Çin’i izole etmemekti.” dedi.
Tokyo Üniversitesi Kamu Siyasetleri Enstitüsünden Prof. Takahara Akio, o periyot “ulusal menfaat” gereği Japonya’nın, “erken çağdaşlaşma evrelerindeki” Çin’de istikrarın sağlanmasına inandığını belirtti.
Akio, “O devir göz önüne getirildiğinde Çin’in izole edilmemesine yönelik Japonya’nın gayretleri anlaşılabilir. İlerletilen ekonomik iş birliğinden hem Japonya hem Çin yarar sağladı. Olağan hiçbir ülke bu kadar kısa müddette güçleneceğini varsayım etmedi.” dedi.
3 Haziran gecesi
Pekin’de 3 Haziran 1989 gecesi meydana gelen Tiananmen Meydanı olaylarında Çin ordusu, haftalardır meydanı işgal eden göstericilere ateş açmıştı.
Çin’in resmi kayıtları 319 kişi hayatını yitirdiğini, 7 binden fazla kişi yaralandığını açıklarken sayının çok daha yüksek olabileceği kaydediliyor.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Ahmet Furkan Mercan
Haberler.com
