Covid: İngiltere’de yetişkin nüfusun çoğu aşılansa da salgının üçüncü dalgası yaşanabilir mi?

Yetişkin nüfusun yarısından fazlasını en az bir doz aşılayan İngiltere, önümüzdeki haftadan itibaren koronavirüs tedbirlerini adım adım kaldırmaya başlıyor. Mart sonundan itibaren beşerler açık havada küçük kümeler halinde birortaya gelebilecek.

Ancak Avrupa ülkelerinin çabucak tamamında olay sayıları tekrar artarken, İngiltere’de de üçüncü dalga ikazları yapılıyor.

Başbakan Boris Johnson Avrupa’daki dalganın “İngiltere kıyılarına vurmasının” an sorunu olduğunu söyledi.

Bu kadar yüksek aşılama seviyesiyle, üçüncü dalga ne manaya gelebilir?

Tehlike geçmiş değil

Avrupa’da yükselen hadiselerin oluşturduğu tehditten kelam ediliyor fakat virüs çeşitli varyantlarıyla İngiltere’de hali hazırda sirkülasyonda.

Alınan sıkı kapanma tedbirleri ve aşılama kampanyasının hızlandırılmasıyla paralel olarak hadise sayıları, vefatlar ve bulaş suratı yıl başına kıyasla keskin bir düşüş gösterdi.

Ocak ayı başlarında günde 65 bine kadar vuran hadise sayıları geçtiğimiz hafta ortalama 5 bin seviyesine kadar indi, vefatlar de günde 1300’lerden 100’ün altına kadar düştü.

Ancak hala tehlike geçmiş değil. Virüsün sirkülasyonu her an hızlanabilir.

Ulusal İstatistik Kurumu’nun iddialarına nazaran, belirti göstermeyen hadiselerle birlikte şu anda 68 milyonluk toplum nüfus içerisinde 100 bin kadar enfekte insan olabilir.

Ayrıyeten 8 Mart’tan itibaren okulların açılmasıyla birlikte çocuklar ortasında olaylarda az da olsa bir artış gözleniyor. Lakin uzmanlar bu artışın bir kısmının ortaokul seviyesinde öğrencilerin sistemli olarak test edilmesinden kaynaklanıyor olduğuna işaret ediyorlar. Çocuklar ortasında test sayısındaki artış ve artık belirti göstermeyen hadiselerin da tespit edilmesiyle sayılar ister istemez yükseliyor.

Lakin çocuklar ortasındaki hadiselerdeki artışın bir kısmının da okulların açılışı ve temasın artışıyla ilintili olduğu düşünülüyor. Bu ise çocukların virüsü şimdi birçok aşılarının birinci dozunu olmamış olan 50 yaş altındaki anne ve babalarına taşıması ve salgının tekrar yayılması manasına gelebilir.

Aşılanmış nüfus inançta değil mi?

Covid ölümlerinin yüzde 99’u şu anda aşılanmış olan kümelerde yaşandığına nazaran, virüsün yayılması neden tasa yaratıyor?

Edinburgh Üniversitesi’nden salgın hastalıklar uzmanı Profesör Mark Woolhouse, aşılamanın koronavirüse yakalanmakla, mevt ve ağır hastalık ortasındaki ilişkiyi önemli formda zayıflattığını söylüyor.

Ama taşıyıcı insan sayısı yüksek olduğu surece virüsün aşılanmamış, ya da aşının yüksek müdafaa sağlamadığı insanlara ulaşmanın yolunu bulacağına dikkat çekiyor.

Şu ana kadar yapılan denemeler aşıların tesirli olduğunu, hastalığı ağır geçirme riskini önemli formda azalttığını ve hastalığa yakalananların bile en fazla hafif bir öksürük ve kısa süren bir nefes darlığı geçirebileceğini gösterdi.

Lakin bu birebir vakitte aşıların yüzde yüz başarılı olmadığını da ortaya koyuyor.

Profesör Woolhouse bu yüzden, sıhhat sisteminin üzerindeki yük önemli halde azalsa bile hala vefatlar olabileceğine dikkat çekiyor.

Kimsenin varsayım edemediği bir şey ise, önümüzdeki aylarda olayların hangi süratle artabileceği.

Yeni varyant, yeni bir salgın mı demek?

Bir kişinin hastalığı ortalama kaç şahsa bulaştırabileceği yani doğal R sayısı koronavirüsün birinci varyantında 3 ile 4 ortasındaydı. Ancak yeni ve daha bulaşıcı varyanlarda bunun 5 civarında olabileceğini söyleyenler var.

Loughborough Üniversitesi’nden salgın modellemesi uzmanı Dr Duncan Robertson yeni varyantlarla birlikte artık yeni bir salgınla yüzyüze olduğumuzu düşünüyor.

“Yeni varyantın ortaya çıkışından sonra, toplumsal uzaklık tedbirlerini birinci sefer kaldırıyor olacağız. Özellikle aşılama oranının daha düşük olduğu bölgelerde süratle yayılabilir” diyor.

Üçüncü dalgayı belirleyecek faktörler neler?

Bundan sonra olabileceklerin tarafını belirlemekte hayati rol oynayacak birkaç faktör var.

Birincisi aşılama ve bağışıklık faktörü. Aşılama kampanyası, aşılananları koruyacağı üzere birebir vakitte bulaş suratını yavaşlatmaya da yarayacak.

Birinci datalar Oxford-AstraZeneca aşısının, vurulan insanların üçte ikisinde virüsü diğerlerine geçirmeye de mahzur olduğuna işaret ediyor.

Buna bir de zati hastalanmış olan ve bu suretle bir cins bağışıklık edinmiş olan nüfusun tahminen dörtte birini ekleyebiliriz.

İkincisi, mevsim tesiri. Önümüzdeki aylarda Kuzey Yarımküre’de hava ısınacak. Teneffüs yollarını etkileyen virüsler ekseriyetle kış aylarında bahar ve yaz aylarına kıyasla daha çok yayılıyor.

Şimdi koronavirüsün mevsimden ne ölçüde etkilendiğini çok net bilmiyoruz lakin değişen mevsimlerin bir tesiri olması olası. Bu nedenle de salgının yaz aylarında yükselişe geçmesi mümkünlüğünün düşük olduğunu, üçüncü dalganın kışa yanlışsız yaşanabileceğini düşünen uzmanlar var. Fakat bu da aşılama kampanyalarının birkaç ay daha kazanması ve üçüncü dalganın önünü kesmekte daha tesirli olabilmesi demek.

Bilinmeyen bir faktör de kamuoyunun tavrı.

Şu ana kadar virüsün en çok kapalı yerlerdeki temaslarla yayıldığı biliniyor.

Profesör Woolhouse, “Açık havadaki faaliyetlerin birçoklarının inançlı olduğunu biliyoruz. Okulların açılmasıyla salgının suratında çok büyük artışlar yaşanmadığını, otelcilik lokantacılık ve perakende satış dallarındaki risklerin azaltılabileceğini biliyoruz. Ancak insanların konutlarının içinde ne yaptığını denetim edemeyiz. Virüsün yayılması için en ülkü alan evler” diyor.

Üçüncü dalga ne kadar büyük olabilir?

Cambridge Üniversitesi’nden risk kıymetlendirme uzmanı Profesör David Spiegelhalter, tedbirlerin adım adım kaldırılması sürecinde bir çok insanın birinci reaksiyonunun “artık herşeyin düzeldiği” tarafında olacağını söylüyor.

Lakin Profesör Spiegelhalter bu duyguya çok güvenmemek gerektiği ihtarında bulunuyor.

Her adımı atarken temkinle hareket etmek gerektiğine dikkat çekiyor.

Hedef kuşkusuz bir yandan toplumun olağan hayata geri dönme gereksinimi ile virüsü denetim edebilme uğraşının dengelenebilmesi.

Bu noktada bir kısım uzman Covid’e karşı “sıfır hoşgörü” yaklaşımını savunuyor fakat İngiltere hükümeti bunun mümkün olmadığı görüşünde.

Bu hafta hükümetin baş bilim danışmanı Patrick Vallance “sıfır Covid bahtının sıfır olduğunu” söyledi.

O vakit, “Üçüncü dalga olacaksa, ne kadar büyük olabilir?” sorusuna karşılık aranıyor.

Uzmanların hükümet için hazırladığı modellemelere nazaran, aşılama kampanyasının iyi gitmesi ve toplumsal hayatın çok temkinli bir biçimde olağanlaşması halinde bile 2022 yazına kadar, yani önümüzdeki bir yıl içerisinde İngiltere’de 30 bin kişi daha Covid’den ömrünü yitirebilir.

Bu, İngiltere’de geçtiğimiz bir yıl içinde yaşanan can kaybının (125 bin) dörtte biri kadar. Ayrıyeten sıradan grip yüzünden ülkede en fazla 25 bin civarında insanın öldüğü düşünüldüğünde mevt oranının gribe yaklaştığı düşünülebilir.

Ama bu en iyimser senaryo. Şayet herşey istendiği üzere gitmezse, iddialara nazaran vefatlar bunun iki misline kadar yani 60 bine kadar çıkabilir.

Kuşkusuz modellemeler aşikâr şartlara bağlı olarak değişebilecek öngörüler. Lakin tekrar de bir ihtar niteliği var ve en azından aşılama kampanyası ne kadar başarılı olsa da salgının alt edildiğinin düşünülmemesi gerektiğinin altını çiziyor.

Haberler.com