Birinci müslüman bayan tiyatrocu olan Afife Jale 24 Temmuz 1941 yılında vefat etmiştir. Mevt yıldönümünde kendisini rahmetle anıyoruz. Pekala Afife Jale kimdir, mesleği nedir, yapıtları nelerdir?
AFİFE JALE KİMDİR?
Afife Jale 1902 İstanbul-Kadıköy doğumlu Türk oyuncudur. 3 Nisan 1919 yılında, Hüseyin Suat’ın Yamalar isimli oyununda Emel rolü ile Türk tiyatrosunda sahneye çıkan birinci Müslüman bayan oyuncusu olmuştur. Olağanda gerçek ismi Afife olan sanatçı, rol aldığı bu oyunda “Jale” takma ismini kullanmış ve daha sonraları Afife Jale ismiyle anılmaya başlanmıştır. Afife Jale 24 Temmuz 1941 yılında hayatını kaybetmiştir.
Afife Jale doğum tarihi : ??.??.1902
Afife Jale vefat tarihi : 24 Temmuz 1941
Afife Jale mesleği nedir : Oyuncu – Tiyatrocu
Afife Jale en değerli özelliği : Birinci Müslüman Türk bayan tiyatro oyuncusu
AFİFE JALE HAYATI VE MESLEĞI
Afife Jale, 1902 yılında İstanbul’un Kadıköy semtinde dünyaya geldi. Babası Hidayet Beyefendi, annesi Methiye Hanım, kardeşleri Behiye Hanım ve Salâh Bey’dir. İstanbul Kız Sanayi Mektebi’nde eğitim görmüş, Darülbedayi’nin 10 Kasım 1918’de tiyatro kursları için açtığı imtihanı kazandı. Müslüman bayanların sahneye çıkmasının hala klâsik olarak yasaktı lakin Darülbedayi, Müslüman bayanların yalnızca bayanlara özel şovlarda oynayacakları gerekçesiyle Müslüman bayanları bünyesine almıştı. Afife Hanım, kabul edilen beş Müslüman bayandan biri idi. Başka hanımlardan üçü kursu bıraktı; Refika Hanım suflör olarak Darülbedayi takımında yer aldı. Afife Hanım ise mülazim artistlik (stajyer oyuncu) takımına girdi. 1920 yılına kadar oyunların provalarına katıldı, lakin sahneye çıkamadı.
1919 yılının 13 Nisan gecesi Kadıköy’deki Apollon Sineması’nda birinci gösterimi yapılacak olan, Hüseyin Suat’ın Yamalar isimli oyununda, Emel rolünü oynayan Eliza Binemeciyan’ın Paris’e gidişi üzerine onun yerine “Jale” takma ismi ile sahneye çıktı. Böylelikle sahneye çıkan birinci Türk bayanı olarak tarihe geçti. O günden sonra “Afife Jale” olarak anılan Afife Hanım, sonraki hafta Tatlı Sır oyunu ile sahneye çıktı ve o gece polis tarafından tutuklanmak istendi. Kınar Hanım’ın yardımıyla kaçtı. Üçüncü piyesi olan Odalık oynanırken tiyatro polis tarafından basıldı ve tutuklanmamak için kaçmak zorunda kaldı. Babası Hidayet Beyefendi, tiyatro oyuncusu olmasına karşı idi. Afife Hanım, ayrılmak zorunda kaldı. Dahiliye nezaretinin Müslüman bayanların muhakkak sahneye çıkamayacaklarına dair bildirisi Darülbedayi Idare Şurası’na ulaştırılınca işten çıkarıldı.
Yaşadığı meşakkatler nedeniyle şiddetli baş ağrıları çeken Afife Hanım, hekiminin morfinle tedavi yoluna gitmesi üzerine morfin bağımlısı oldu. Birkaç yıl sonra Burhanettin Tepsi Kumpanyası ile Anadolu’da turneye çıktı; daha sonra da Fikret Şadi’nin Ulusal Sahne’siyle çeşitli kentlerde temsiller verdi. 1923 yılında Türkiye‘de cumhuriyetin duyuru edilmesinden sonra yeni rejim Türk bayanlarının sahneye çıkması önündeki yasal pürüzler kaldırmış, aksine bayanların sahneye çıkmasına dayanak olmuştu. Lakin morfin bağımlılığı nedeniyle sanatkarın sıhhati bozuldu ve tiyatroyu bırakmak zorunda kaldı.
AFİFE JALE ÖZEL HAYATI
1928 yılında gittiği bir Hafız Burhan konserinde ona tamburuyla eşlik eden Selahattin Pınar ile tanıştı ve 1929 yılında evlendi. Selahattin Pınar, Nereden Sevdim O Zalim Bayanı, Anladım Sevmeyeceksin Beni Sen Nazlı Çiçek üzere birçok şarkıyı onun için bestelediği düşünülür. Lakin Afife Hanım’ın morfin bağımlılığı evliliklerini olumsuz etkilediği için 1935 yılında boşandılar.
AFİFE JALE VEFATI
Afife Jale 24 Temmuz 1941 yılında vefat etmiştir. Uyuşturucu bağımlılığından kurtulamayan Afife Jale, son yıllarını Darülbedayi’ deki dostlarının yardımıyla yatırıldığı Bakırköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Hastanesi’ nde geçirdi. Hastanenin morfimanlar koğuşunda 24 Temmuz 1941’de vefat etti. Mezarı Kazlıçeşme Kabristanı’ndadır.
AFİFE JALE ANISINI YAŞATAN PROJELER
1997 yılından beri sanatkarın anısında Yapı Kredi tarafından Afife Tiyatro Mükafatları düzenlenmektedir. Hayatı Şahin Kaygun’un yönettiği 1987 imali Afife Jale ve Ceyda Aslı Kılıçkıran’ın yönettği 2008 üretimi Kilit sinemasına bahis olmuştur. Selahattin Pınar ile bağlantısı Can Dündar tarafından çekilen 2003 üretimi Yüzyılın Aşkları: Afife ve Selahattin isimli belgesele husus oldu.
Bestesi Turgay Erdener’e, koreografisi Beyhan Murphy’e ilişkin Afife Jale Bale Süiti (1998) ve Selva Erdener’in Afife isimli müzik albümü sanatkarın anısını yaşatan yapıtlardandır.
Afife Jale’yi bir sefer daha onurlandırmak ismine 2016 yılında 20. Afife Tiyatro Mükafatları merasiminde o güne kadar Muhsin Ertuğrul Özel Mükafatı ve Yılın En Başarılı Bayan Oyuncusu mükafatlarını almış yirmi oyuncunun Afife Jale olarak poz verdiği fotoğraflardan oluşan Afife Jale’ye Hürmet isimli fotoğraf standı sergilenmiştir.
Haberler.com
