Siyasi parti önderlerinin sık sık kullanmaya başladığı Diktatör Franco tabiri siyaset gündeminde ve toplumsal medyada sıkça konuşulmaya başlandı. Pekala, Franco kimdir? İspanyol Diktatör Franco kimdir? Kaç yıl idarede kaldı?
İSPANYOL DİKTATÖR FRANCO KİMDİR?
Doğum tarihi: 4 Aralık 1892, Ferrol, İspanya
Mevt tarihi ve yeri: 20 Kasım 1975, Madrid, İspanya
Francisco Franco y Bahamonde, lakabı El Caudillo (Önder) (4 Aralık 1892, Ferrol – 20 Kasım 1975, Madrid, İspanya), demokratik cumhuriyetin yıkılmasıyla sonuçlanan İspanya İç Savaşı’nda (1936-1939) milliyetçi güçlere önderlik eden İspanyol general ve devlet adamı. İç Savaş’ın akabinde 36 yıl boyunca ülkeyi diktatörlükle yönetmiştir.
Gençliği ve ordudaki yükselişi
Akranlarından daha disiplinli bir ortamda yetişen Franco, cümbüş düşkünü babasından çok sofu ve tutucu bir Katolik olan annesine yakınlık duyuyordu. Ailenin evvelki dört neslinin çocukları ve ağabeyi üzere Francisco’nun da deniz subayı olması öngörülmüştü. Lakin Deniz Akademisi’ne alınacak öğrenci sayısının sınırlanması yüzünden Franco karacı olmak zorunda kaldı. 1907’de daha 14 yaşındayken girdiği Toledo Piyade Akademisi’ni üç yıl sonra bitirdi.
Sömürgeci İspanyol birliklerinin 1909’da Fas’ta başlattığı askeri harekata katılmak için istekli yazılan Franco, 1912’de bu ülkeye gönderildi. 1912’den 1927’ye kadar Fas’ta misyon yaparken, Kuzey Afrika’daki İspanyol ve Fransız egemenliğine karşı savaşan direniş hareketinin başkanı Abdülkerim Hattabi’ye karşı Fransızlarla birlikte savaştı (Rif Savaşı). Sonraki yıl üsteğmen rütbesiyle, seçkin Faslı askerlerden oluşan bir süvari alayına katıldı. 1915’te İspanyol ordusunun en genç yüzbaşısı olan Franco sonraki yıl karnından ağır yaralandı ve tedavi için İspanya’ya gönderildi. 1920’de yeni kurulmuş olan İspanyol Yabancılar Lejyonu’nun kumandan yardımcılığına getirildi; 1923’te birebir lejyonun komutanlığını üstlendi. Birebir yıl Carmen Polo’yla evlendi. Faslı yurtseverlere karşı yürütülen şiddetli harekat sırasında komuta ettiği lejyon, ayaklanmanın bastırılmasında kıymetli rol oynadı. Bu başarısı üzerine ulusal kahraman durumuna gelen Franco 1926’da tuğgeneralliğe yükseltildi. 1928’in başlarında, yeni kurulmuş olan Zaragoza Askeri Akademisi’nin komutanlığına atandı.
İkinci İspanyol Cumhuriyeti
1931’de İspanya’da krallığın devrilmesinden sonra kurulan cumhuriyet idaresi koyu bir antimilitarist siyaset izlemeye başladı. Zaragoza Askeri Akademisi kapatıldı ve Franco kızağa çekildi. Franco, hükümdarın özel müracaat heyetine kabul edilmiş olmasına ve kralcı olarak tanınmasına rağmen hem yeni idaresi, hem de rütbesinin süreksiz olarak indirilmesini kabul etti. 1933’te tutucu güçler yeni cumhuriyetin kontrolünü ele geçirince, Franco kumandan olarak eski faal misyonuna geri döndü, 1934’te de tümgeneralliğe yükseltildi. Birebir yılın ekiminde, hükumete üç sağcının üyenin alınmasına karşı çıkan Asturiaslı maden emekçilerinin ayaklanmasını bastırmakla görevlendirildi. Bu harekattaki başarısı, ününün daha da artmasını sağladı. Mayıs 1935’te Genelkurmay Başkanlığına getirilen Franco, antimilitarist idare sırasında zayıflamış olan disiplinli ve askeri kurumları yine güçlendirmeye girişti.
Merkez sağ hükûmet kırsal bölgeleri denetleyemez duruma gelince Ocak 1936’da Cortes (Parlamento) dağıtıldı ve yeni seçimlerin Şubat 1936’da yapılacağı açıklandı. Seçimlerde cumhuriyetçi ve sol eğilimli partilerin oluşturduğu Halk Cephesi, kralcı Milliyetçi Cephe’ye karşı büyük bir zafer kazanarak iktidar oldu. Bunun üzerine Franco, ülkede karışıklıkların giderek arttığını ileri sürerek, hükümetten inanılmaz durum ilan etmesini istedi. Ancak, başvurusu reddedildi ve Franco Genelkurmay Başkanlığı vazifesinden uzaklaştırarak Kanarya Adaları’nda kıymetsiz bir komutanlığa atandı. Bir mühlet sonra, Halk Cephesi iktidarını devirmek için planlar yapan sağcı subaylarla alaka kurarak darbe hazırlıklarına girişti.
İspanya İç Savaşı
Ana unsur: İspanya İç Savaşı
Franco’nun askeri ayaklanmayı ilan eden bildirgesi 18 Temmuz 1936 gününün şafağında, Kanarya Adaları’nda radyodan yayımlandı; o sabah anakarada ayaklanma başladı. Sonraki gün Fas’a giden Franco, hem bu bölgenin hem buradaki İspanyol ordusunun kontrolünü 24 saat içinde ele geçirdi. José Sanjurjo’nun vefatından sonra Faşist hareketin başına geçti. Akabinde ordusuyla bir arada İspanya’ya çıktı ve Madrid’e hakikat ilerlemeye başladı. Madrid ve Barselona dışındaki garnizonların birçoklarının ayaklanmaya katılmasıyla üç yıl sürecek İspanya İç Savaşı başlamış oldu. Madrid’in varoşlarına kadar ilerleyen milliyetçi güçler burada durduruldu. Bunun üzerine, kente düzenleyecekleri son saldırıyı yönetmesi ve gerekli hazırlıkları yapması için bir başkomutan (generalísimo) seçmeye karar verdiler. Bu misyona getirilecek kişi hem orduları yönetecek hem de milliyetçi hükumete başkanlık edecekti. Yeni milliyetçi hükumetin başkanlığına, 1 Ekim 1936’da, Nazilerin iktidarda bulunduğu Almanya ile faşist idarenin altındaki İtalya’dan da yardım sağlayabileceği anlaşılan Franco getirildi. Lakin Franco hükumeti, üç yılı aşkın müddet boyunca ülke çapında tam bir kontrol kuramadı. 30 Ocak 1938’de devlet ve hükûmet başkanlığı ile kara ve deniz kuvvetleri başkomutanlığına getirildi.
Franco diktatörlüğü
Franco’nun birinci gayesi, İspanya’ya İç Savaş’tan evvelki gücünü yine kazandırmaktı. Ancak tüm ülkede kontrolü sağlamasından sırf beş ay sonra başlayan II. Dünya Savaşı Franco idaresini bir ölçüde sarstı. İç Savaş devrinde kendisine dayanak çıkan Hitlerci ve faşist rejimlerden yana çıkarak 1939’da Anti-Komintern Paktı imzaladı. Buna karşın Almanya’nın Katolik bir ülke olan Polonya’ya nedensiz ve gerekçesiz saldırması karşısında birinci anda şaşkınlığa düşen Franco, savaşa karışmaktan titizlikle kaçındı. Tahminen de en kıymetli siyasi başarısı savaş boyunca soğuk bir gerçekçilik ve dikkatli bir zamanlamayla yürüttüğü diplomasiydi.
Liderliği
El caudillo (lider) sıfatıyla İspanyol devletine Falanj Partisi’nin siyasal prensiplerinden esinlenerek totaliter,baskıcı bir yapı kurdu.Ordu,kilise ve büyük toprak sahiplerinin takviyesiyle her türlü muhalefeti susturdu. Ayrıyeten Bask bölgesinde ve Katalonya’da İspanya’nın toprak bütünlüğünü tehdit ettiği gerekçesiyle bölgesel otonomiye tümüyle son verdi.Franco,İspanya’da bölgesel ayrılıkçılığı engellemek için ülke genelinde İspanyolca dışında Baskça ve Katalanca üzere mahallî lisanlara bir dizi yasak getirmekte de gecikmedi.İspanya onun periyodunda katı bir biçimde merkezden yönetilen bir ülke oldu.Tıpkı iç savaşta olduğu üzere Franco’nun güçlü olduğu periyotlarda de Katalan ve Basklılar’ın kimi ayrılıkçı ayaklanmaları olmuş; lakin her keresinde bu isyanlar Franco’nun askerleri tarafından sert bir halde bastırılmıştır. Ayrıyeten Franco iç savaşta burjuvadan ve kiliseden de büyük takviye almıştır.
Koyu bir Katolik olan Diktatör Franco, İspanyol bayanının çalışma hayatına önemli kısıtlamalar da getirdi. Daima olarak İspanyollar’ın,tüm İspanyol vatandaşlarının çok çocuk sahibi olmalarını istemiş ve İspanyol halkını buna ikna etmeye çalışmıştır. Ülkedeki Franco aykırıları ise ya hapishanelere gönderilmiş ya da vatandaşlıktan çıkarılarak ülkeden hudut dışı edilmiştir. Komünistler, sosyalistler, cumhuriyetçiler ve eşcinseller fişlenmiş yahut tutuklanmıştır.İngiliz muharrir George Orwell’ın ütopik bir bilimkurgu romanı olan 1984, Franco İspanyasından esinlenerek yazılmıştır. Ayrıyeten İspanya İç Savaşı’nın anlatıldığı Amerikalı müellif Ernest Hemingway imzalı Nobel ödüllü Çanlar Kimin için Çalıyor romanı da İspanya’nın berbat şöhretine dair değerli yapıtlardan biridir.
Franco’nun vefatının akabinde Demokratik İspanya’da Bask ve Katalanlar’a özerklikleri geri verilse de, son yıllarda Katalan ve Bask halkları bunu kâfi görmemekte, İspanya’dan ayrılarak büsbütün bağımsız birer ülke ve devlet olarak tanınmayı istemektedirler.
General Francisco Franco’yu öbür faşistlerden ayıran en değerli özelliği ikinci dünya savaşından ve anti-semitizmden uzak durması,bununla birlikte ideolojik olarak laiklik uygulamalarına karşı çıkan tutucu,gelenekçi ve köktenci oluşudur.
Haberler.com
