Anne-baba olmanın tarihi, hilkatten -Hz. Âdem ile Hz. Hava- buyana ne büyük değişimler geçirdi. Hem çağına biçim verdi hem de biçim verdiği çağdan aldıklarıyla şekillenip durdu daima. Şuurlu ya da bilinçsiz evlatlarına verdikleriyle, kendinden sonraki kuşakların dini, siyasi ahlaki birçok yanını şekillendirdi…
Her periyoda mührünü vuran insan, biryandan da mühürlenmekten kaçamadı. Hudutlara, kimliklere hapsolmayı ve dâhil olduğu hudutlarda kendini inançta hissetmeyi arzulayan insan, bu uğraşında sahiden başarılı olabildi mi?
“İnsanın özgür olabilmesi için en az iki şahsa muhtaçlık vardır” hakikati, gerçek özgürlüğün, tek başına mağaraya çekilerek elde edileceğini argüman edenleri epeyce ütopik bir marja sürüklüyor. Zira tek başına kalabilmenin, insan için epey dramatik sonuçlarının olduğu/olacağı çok açıktır ve ispat peşinde olanlar bu gerçeği net olarak göstermiştir…
Avcı-toplayıcı, feodal, sanayi, post-sanayi, çağdaş üzere pek çok periyoda tekabül eden hem fırsat hem de tehditlerle uğraş etmiş bir anne-babalık, bugün de post-modern-dijital çağın getirdiği çok daha sofistike problemlerle meşgul. Anne-baba için içeriyi inançlı hale getirmenin yolu artık yalnızca kapıyı geriden sürgülemenin çok ötesine geçmiş durumda. Konutların içerisine giren ve dünyanın her yerinden ailenin en inançlı limanına her türlü iletisi taşıyan ekranlar, aileyi tarihte hiç olmadığı kadar tehdit altına almış durumda. Üstelik ekran, bir yandan aile üyelerini bütün dünya ile entegre ederken bir yandan da maddi olmanın çok daha ötesine geçen, aileyi parçalayarak asimile eden bir dış atağa tekabül ediyor. Ekran çağı ebeveyni, her geçen gün acılık dozu biraz daha artan hayatında; “Dünya evimizdeyse meskenimiz nerede?” usulü sorularla, ekranlardaki kayboluşunun hesabını, kendisinin de içinde bulunduğu ve neredeyse “toplum” olma vasfını yitirmek üzere olan parçalanmış bir “kitle”ye soruyor; sorudan daha acı bir “yitim duygusu”yla…
Evet, aile toplumun temeli olarak beşere kendi katılaştırdığı tavırlarıyla bir form vermeye çalışırken, okumadan daha çok izlemeye odaklanmış “ekran çağı”nın çocukları hatta anne-babaları, her gün değişen hatta tıpkı anda birden çok kimliğe bürünen hallerini, tüketmeye zorlandıklarına razı edilerek sıvılaştırıyorlar. “Kısaca post-modern dünya, bütün kimliklerin suya düştüğü akışkan bir kimlik nehridir” kelamını haklı çıkarma yarışındaki bir anne-babalığın, Baudrillard’ın işaret ettiği, “Bana fırlatıp attığın şeyi söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim!” savrukluğundan bir an önce kurtulması gerekir. “Biz nitekim de, hayatın TV içinde ve TV’nin hayat içinde kaybolduğu bir çağda mı yaşıyoruz?” sorusunun artık yalnızca TV ile sınırlanamayacağını ya da karşımızdaki “sınırsızlığın” TV ile sınırlanmasının imkânsızlığını konuşurken, anne-baba olmanın hem kendileri hem de evlatları için gitgide zorlaştığının farkında olmak gerek. En azından gafillere nazaran bir avantaj elde edebilmek ismine…
Bu ağır tüketim sonucunda “çöp sepeti uygarlığı”nı kurmak üzere olan insan, kendisini daima tüketmeye zorlayanlar tarafından “sen çıplaksın” propagandasına maruz bırakılıyor. Zira kendisini “çıplak” hisseden insan giyinmek için daha çok uğraş sarf eder; üstelik giyinik haldeyken hissettirilen bu “zihinsel çıplaklık” bir türlü giyinik hale gelmeyi başaramayan ve madden yetişilmesi sıkıntı bir çıplaklıktır…
Karşımızda duran bizim muhatap alabileceğimiz bir öznesinin olmadığı dijital dünyadan ahlak beklemek beyhude bir gayrettir; zira bir yerde ‘özne’ yoksa ahlâktan bahsedilemez. İnsanı adeta bir “alışveriş mabedi”ne hapseden ve dini, fondan bile kaldıranlar, Dostoyevski’yi, “Eğer İlah yoksa her şey mubahtır” kelamıyla haklı çıkarmıyorlar mı?
“İstenmeyenin ortadan kaldırılmasına ‘temizlik’ diyoruz.” Bu, öznesi olmadığı için ahlakı da olmayan sanal dünya, neyin ortadan kaldırılması gerektiğine de moda ile karar veriyor ve aslında nelerin “çöp” olduğunu bize daima reklam ve imajlarla hatırlatıyor. Bir ailede gelir-gider aşikâr iken, neyin “çöp” olduğuna diğerlerinin karar vermesi ve ortaya çıkan “yeni” gereksinimin anne-baba ile çocukları daima karşı karşıya getirmesi konuttaki bitmeyen çatışmanın da fitilini ateşliyor…
Bauman, bir aileye nereden saldırılacağını iyi bilen kapitalistleri yalnızca çok hoş deşifre etmekle kalmıyor, tıpkı vakitte tahlile de katkı sunuyor; “Bir köprünün taşıma kapasitesi en zayıf ayağının gücüyle ölçülür. Bir toplumun insan kalitesinin, en zayıf üyelerinin hayat kalitesiyle ölçülmesi gerekir. Ve ahlâkın özü, insanların, oburlarının insanlığı için üstlendikleri sorumluluk olduğu için bu, toplumun etik standardının da ölçüsüdür…”
Post-modern entelektüelin meskeni olan “siber mekân” kesimlere ayırmaktan beslenir ve modüllere ayırmayı ilerletir, bu onun hem eseri hem de esas faal nedenidir. Bu düsturu kendisine rehber edinen Büyük Friedrich; “Kim ne derse desin bir insan, yeryüzündeki bütün ananaslardan daha kıymetlidir. İnsan, yetiştirmemiz gereken bir bitkidir, her türlü zahmetimize ve özenimize lâyıktır. Zira insan, Vatanımızın övünç kaynağı ve şerefidir” kelamıyla güya bugünün işaretlerini yıllar öncesinden veriyordu; insanı bu kadar alçaltma alçaklığı ile…
Aile içi yabancılaşmanın ve şiddetin arttığı bir periyotta şu alıntıya da dikkat çekeyim; “Dokunduğumuz bir bireye ziyan vermemiz zordur. Sadece uzaktan gördüğümüz bir bireye acı çektirmemiz biraz daha kolaydır. O insanın sadece sesini duyduğumuzda bu daha da kolaydır. Ne gördüğümüz ne de sesini duyduğumuz bir bireye karşı zalim olmak ise çok daha kolaydır. Bu, bizim en çok gözlerimizle hissettiğimizi gösterir. Kurbandan fizikî ve ruhsal uzaklık artıkça zalimleşmek daha kolay hale geliyordu” diyenlere inat anne-babaların evlatlarına daha fazla yaklaşması, göz temasından kaçmaması gereken bir çağdayız.
Aksi halde bizim evladımıza veremediğimiz kimliği bıkmadan ve her gün yenileyerek vermeye çabalayan gözü dünmüş bir kimlik pazarı ve pazarcıları pusuda beklemeye devam ediyorlar. Birçok hususta haklı çıkan Bauman’ı en azından, “Kontrol artık hiç kimsenin elinde değilmiş üzere görünüyor” kelamında yanıltalım…
İyi bir Müslüman anne-baba için “ne” ve “nasıl” sorularının karşılığı müphem değildir…
İsmail ÖZ
Haber7
