Libya’da cuma günü, Birleşmiş Milletler (BM) tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ile Tobruk hükümeti iki farklı açıklama yaparak ülke genelinde ateşkes duyuru edildiğini duyurdu. Habertürk muharriri Çetiner Çetin, bugün kaleme aldığı köşe yazısında, Libya’daki ateşkesi kıymetlendirdi. Fayez el Sarrac ve Tobruk Parlamento Lideri Akile Salih tarafından eş vakitli olarak ateşkes duyuru edildiğini belirten Çetin, “Ancak savaş lordu lakaplı Halife Hafter‘den, sorunun şahsen kendisinden hala ses yok. Özetle Libya’da taraflar ateşkes duyurusu yaparken şimdi olgunlaşması sıkıntı görünen bir olağanlaşma sürecini konuşuyoruz” tabirlerini kullandı.
Çetiner Çetin’in köşe yazısı şu biçimde:
Bölgesel ve milletlerarası dengelerin gölgesinde Libya krizinin tahlili için Türkiye’nin görüşü belirleyici olacaktır.
Kaddafi’nin doğum yeri olan Sirte’nin silahtan arındırılmış bölge duyuru edilmesi, yeni başşehre dönüştürülmesi ve ülkeyi süreksiz olarak yöneteceği varsayılan yeni Başkanlık Kurulu’nun merkezi olması şu an Libya’nın gündemi.
Bu sürpriz gelişme müzakereci siyasi çalışmanın geri döneceğini, başkanlık ve parlamento genel seçimlerine götüreceğini, ülkenin idaresini üstlenecek seçilmiş önderleri getireceğini söylerken öteki yandan Barka, Trablus ve Fizan bölgelerinin başka farklı liderliklerinin olacağını söylüyor.
Bu durum Türkiye’nin başından beri savunduğu Libya’nın toprak bütünlüğünün bilakis bölünmüş bir Libya ortaya koyuyor.
Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) Lideri Fayez el Sarrac ve Tobruk Parlamento Lideri Akile Salih tarafından eş vakitli olarak ateşkes duyuru edildi lakin savaş lordu lakaplı Halife Hafter’den, sorunun şahsen kendisinden hala ses yok.
Özetle Libya’da taraflar ateşkes duyurusu yaparken şimdi olgunlaşması güç görünen bir olağanlaşma sürecini konuşuyoruz.
DİPLOMASİ TRAFİĞİ
Bu sürpriz gelişme öncesinde, ABD’nin Libya Büyükelçisi Richard Norland Trablus, Kahire ve Ankara’yı ziyaret etti, bu ziyaretlerde Sarrac ve Salih ile de görüştü.
Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas’ın yürüttüğü görüşmeler oldu. Savunma Bakanı Hulusi Akar ve Katarlı mevkidaşı Trablus’u ziyaret etti. Hatta Maas bu heyetle birebir gün Libya’daydı.
Ardından Libya iç savaşını körükleyen ve finanse eden Birleşik Arap Emirlikleri’nde görüşmeler yaptı. Ankara ise kendi içinde kurduğu üçlü yapı ile diyalog kanallarını harekete geçirdi. Şimdilik herkes süreçten memnuniyetini lisana getirdi. Fakat olağanlaşmanın çok kolay olmayacağını belirtmek isterim.
BAE, Rusya, Fransa, Mısır ve Suudi Arabistan’ın desteklediği Hafter tarafı ismine açıklama yapan meclis lideri Akile Salih, Sirte’nin silahtan arındırılmış bölgeye dönüştürülmesinden ve yeni Başkanlık Kurulunun merkezi olmasından kelam ediyor. Lakin UMH sözcülerinin tabirlerine bakarsak Cufra’nın ve buradaki stratejik hava üssünün silahtan arındırılmasından kelam etmiyor. Ortada yalnızca Sirte var. Meğer bu stratejik boşluğun sonrasında oluşturacağı riski şimdiden görmek gerek.
Salih Barka, Trablus ve Fizan için de süreksiz yeni bir üçlü başkanlık kurulu istiyor. Buna nazaran kelam konusu bölgelerdeki intikal müddeti 18 aydan 24 aya kadar uzuyor ve sonrasında seçim yapılması öngörülüyor. Libya’nın daha evvel iki sefer denediği deneyimlerden de yola çıkacak olursak 24 ay epey uzun bir vakit dilimi. Hele ki istikrarlar gün hatta saat bazında değişebiliyorken.
PETROL KONUSU HALA NET DEĞİL
Sorunun patlak vermesi beklenen nokta ise petrol gelirlerinin paylaşımı. Petrol gelirlerinin nasıl taksim edileceği, petrol kuyularını ve limanları kimin denetim edeceği ve koruyacağı muamma. Merkez Bankası şu an UMH’nin denetiminde. Ve Libya’nın 11 yıldır yurtdışında bloke edilmiş olan petrol gelirlerinin transferi üzerinde mutabakat sağlandı. Lakin mevcut koşullar altında petrol kuyuları Hafter ve güçlerinin elinde. Bunun idaresi nasıl olacak sorusunun yanıtı yok.
Akila Salih’e nazaran petrol gelirleri herkesi temsil eden bir hükümet kuruluncaya kadar dondurulacak. Fakat UMH’ye nazaran petrol kuyuları, limanlar ve üretimin idaresi Libya Ulusal Şirketi’nin denetiminde olmalı.
Ortada ateşkes duyurusu var fakat asıl güç hengamesini oluşturan ana probleme yönelik rastgele bir uzlaşı ya da tahlil yok.
Ve dahası, başkanı ülkenin kabileleri tarafından kaçırılmış Libya’da seçim nasıl yapılacak, büyük bir soru işareti. Çünkü ülkedeki 91 kabilenin neredeyse hepsinin bir oburu ile gayreti ülkenin demokratikleşmesindeki en büyük mahzur. Seçimlerin yapılması durumunda kim kimi denetleyecek, meçhul.
Yabancı savaşçılar konusu bir başka büyük boşluk. Libya’daki çatışmaya katılan bütün yabancı güçleri çekme kararına bağlı kalacaklar mı ve bu nasıl olacak? Rus Wagner şirketinin lejyonerleri Moskova’ya geri dönecek mi? BAE ve Mısır bölgede topladıkları paralı askerleri çekecek mi? Bu soruların hala bir cevabı yok. Lakin ateşkes var.
Bu hususlar hakkında görüş açılarını birbirine yaklaştırmak için büyük bir efor ve uğraş gerekiyor. Çünkü herkes farklı köşelerde.
TÜRKİYE’NİN GÖRÜŞÜ BASKIN GELMELİ
Mutabakat Hükümetinin İçişleri Bakanı Fethi Başağa’nın muahedeyi memnuniyetle karşılaması ve hükümetinin Mısır ile alakaları geliştirmeye hazır olduğunu tabir etmesi, Sarrac’ın Sisi’ye teşekkür etmesi elbette bölgesel istikrarlar gereği kıymetli.
Lakin üstte kelam ettiğim baş döndürücü diplomasi trafiği ile Trablus hükümetinin aklının çelinmesine müsaade verilmemelidir. Bu nedenle Türkiye’nin görüşünün belirleyici olması için bölgedeki çalışmalarına sürat vermesi gerekmektedir.
Savunma Bakanı Akar ve Katar Savunma Bakanı Halid el Attiye, UMH Başbakanı Fayez el Sarrac’la bir mutabakat imzaladılar. Kulislerden aldığım bilgilere nazaran, bu muahede sayesinde Misrata Limanı’nın bir kısmının 99 yıllık bir işletme yetkisi garantisi altında Türkiye’ye verilmesi planlanıyor.
Bu durum Türkiye’yi Akdeniz’de değerli bir aktör haline getiriyor. Yeniden tıpkı muahedeye nazaran Türk Hava Kuvvetleri, Batı Trablusgarp’taki Vatiyye Üssü’nü kullanabilecek. Katar ise ordunun yine organize edilmesi süreçlerini finanse edecek ve bunu Ankara ile birlikte yönetecek. Mutabakatların imzalanmasıyla birlikte Türkiye Libya’da işleyen süreçte birinci evreyi tamamlamış olacak.
Haberler.com
