Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Bahreyn ve Fas ile olağanlaşan İsrail, daha evvel barış muahedesi imzalayarak kendisini tanıyan Mısır ve Ürdün’de de çeşitli alanlarda iş birliği ve projeler yürütüyor.
Olağanlaşmaya gittiği ülkelerle güç, su, tarım, teknoloji, sıhhat ve güvenlik dahil birçok alanda muahedeler yapan İsrail, çeşitli alanlarda yapılan paydaşlıklar yoluyla bu ülkelerle kurduğu alakaları güçlendirmeye ve tesirini artırmaya çalışıyor.
MISIR
Akdeniz’deki en büyük doğal gaz alanı olan Leviathan ve Tamar’da toplamda yaklaşık 800 milyar metreküp doğal gaz rezervini elinde bulunduran İsrail, Aralık 2019’da yaptığı açıklamada, Mısır ve Ürdün’e doğal gaz ihracatına başlayacağını duyurdu.
İmzalanan ikili muahedeler uyarınca, İsrail’in Mısır’a 15 yıl içinde 85 milyar metreküp doğal gaz tedarik edeceği açıklandı.
Mısır İsrail’den aldığı doğal gazı iç piyasada tüketiyor ve sıvılaştırma yoluyla öteki ülkelere pazarlıyor.
ÜRDÜN
Ürdün ile İsrail ortasında 1994 yılında yapılan Vadi Otomobil barış muahedesi sonrasında kritik alanlarda iş birliği geliştirilirken, kelam konusu projeler Ürdün için hayati değer arz ediyor.
İki ülke ortasında 2016 yılında imzalanan doğal gaz muahedesiyle birlikte, İsrail’in Ürdün’e 2020 yılının ocak ayından itibaren 15 yıl boyunca 45 milyon metreküp doğal gaz sağlaması öngörülüyor.
Su konusunda da mutabakata varan Amman ve Tel Aviv idarelerinin 1994 yılında yapılan mutabakatına ek olarak, Ürdün’ün İsrail’den 50 milyon metreküp su alması planlanıyor.
Ürdün, İsrail ve BAE ortasında 22 Kasım’da imzalanan “niyet beyanı” ile üç ülkenin güç ve su alanında ortak bir projenin fizibilite sürecine girdiği ve projenin 2022 yılında uygulanmaya başlanacağı belirtiliyor.
BAE
BAE ve İsrail’in Eylül 2020’de olağanlaşan alakaları, 15 ay geçmeden farklı alanlarda imzalanan yaklaşık 50 mutabakatla derinleşti.
Eski ABD Lideri Donald Trump’ın teşebbüsüyle 15 Eylül’de yapılan mutabakatla bağlantıları olağanlaştıran İsrail ve BAE, bunun yanı sıra altyapı ve ticaret bahislerinde da mutabakat imzaladı.
BAE’nin Abu Dabi İslami Bankası da 16 Eylül’de İsrailli Bank Leumi ile milletlerarası piyasalarda iş birliği maksadıyla bir protokol imzaladığını ilan etti.
Olağanlaşmanın akabinde tarım, sulama, karşılıklı ticaret ve turizm hususlarında bir dizi muahede imzalayan BAE ve İsrail, 2021 yılının ekim ayında uzay araştırmaları alanında da iş birliği yapmak üzere mutabakat sağladı.
BAE ve İsrail, son olarak geçen ay içerisinde yenilenebilir güç ve deniz savunması alanlarında mutabakatlara imza attı.
BAHREYN
Bahreyn ile İsrail’in Eylül 2020’de olağanlaşma muahedesi imzalamasıyla iki ülke ortasındaki bağlantılar başlamış oldu.
Bu yılın nisan ayında yeni tip koronavirüs (Kovid-19) aşılarının karşılıklı tanınması mutabakatı yapan Bahreyn ve İsrail, aşı yaptıranların karşılıklı tanınarak “yeşil pasaport” verilmesi konusunda anlaştı.
Tıpkı ay içerisinde Bahreyn hava yolları Gulf Air, ülkenin başşehri Manama’dan İsrail’in başşehri Tel Aviv’e direkt uçuşlara başladı.
Son olarak ekim ayında İsrail’deki Sheba Tıp Merkezi ile Bahreyn’deki Salmaniye Tıp Kompleksi ve Kral Hamad Üniversitesi Hastanesi ortasında yapılan mutabakatla kanser tedavisi ve tıp araştırmaları alanlarında ortaklaşa çalışmaların yürütüleceği açıklandı.
FAS
Filistinliler ile İsrail ortasında 1993 yılında imzalanan Oslo Mutabakatı’nın akabinde başlayan Fas ve İsrail münasebetleri, 2002 yılında İkinci İntifada sırasında Fas tarafından durduruldu.
Eski ABD Lideri Trump, 10 Aralık 2020’de Fas ve İsrail’in tam diplomatik alaka kurulmasına yönelik mutabakata vardığını açıklarken, ABD Batı Sahra’da Fas’ın hakimiyetini tanıdı.
Fas ile İsrail’in 22 Aralık 2020’de diplomatik bağlantıların olağanlaştırılması kapsamında imzaladığı 4 muahedede vize muafiyeti, sivil havacılık, su kaynaklarının geliştirilmesi ve yatırım hususlarına yer verildi.
Temmuz 2020’de siber güvenlik mutabakatı yapan Fas ve İsrail, siber araştırma ve operasyonlarda iş birliği yapılmasına karar verdi.
İsrail Savunma Bakanı Benny Gantz’ın 24-25 Kasım’da Fas’a gerçekleştirdiği ziyarette de iki ülke ortasında istihbarat, savunma sanayi, güvenlik ve eğitim bahislerinde iş birliği mutabakat zaptı imzalandı.
Haber7
