BELGESEL İLE ORTAYA ÇIKAN HOŞLUK
Arnavut kaldırımlı taş sokakları, beyaza bürünmüşahşap konakları, tarihi çarşıları, mis üzere kahve kokan arastaları ile Safranbolu Türkiye’de gezilecek yerler ortasında birinci sıralarda yer alıyor. Unesco Dünya Mirası listesindeyer alan Safranbolu aslında Unesco’dan evvel bizlere bizlereUsta Direktör Süha Arın’ın mirası dersek abartmış olmayız, hakikaten gizli hoşluk Arın’ın çektiği ve o vakitler TRT’de yayınlanan’Safranbolu’daZaman ‘adlı belgeseli ile gün yüzüne çıkıyor , Türkiye’nin ve dünyanın dikkatini çekerek yine parlıyor veturistik bir kıymet olarak ön plana çıkıyor. Bu belgesele bir vefa borcu yahut belgeselin değerini anlayan devrin yöneticilerinin de takviyesi ile Ulusal Altın Safran Belgesel Sinema Şenliği gelenekselleşiyor ve bu gelenek günümüze kadar devam ediyor. Bu sene 21.si düzenlenen şenlikte dünyanın dört bir yanından gönderilen belgeseller ‘Kültürel Miras ve Korumacılık’ teması ve hür tema olarak iki kategoridekabul ediliyor. Çok pahalı hocalarım ve direktör arkadaşlarımla heyetinde yer almaktan gurur duyduğum belgesel şenliğine bu sene dünyanın pek çok ülkesinden1431belgesel sinemanın gönderilmesi büyük memnunluk.
Bu,Altın Safran Belgesel Sinema Şenliğinin ne kadar güçlü bir marka kıymetine sahip olduğunun bir göstergesi. Bunun yanı sıra, insanların belirlenen temalara özel çalışmalar yaptığının da bir göstergesi.Yani bu festivalhatta yapılan her bir güçlü festivalsanat üretimini , sanatçıyı yönlendirerek sanata kıymet katıyor.Nitekim, sanat yalnızca var olan konjonktürde üretimledeğil, konjonktüre taraf verebilmek kelam konusu olduğunda bir güce dönüşüyor. Her geçen sana daha güçlü bir şenlik göreceğimize tam olan inancımla artık şenliğin konut sahibi kenti anlatalım.
UNESCO VE OSMANLI
İstanbul’dan otobüsle gidiyorumSafranbolu’ya … Yol boyunca mütevazi kentler, köyler…8 saatlik seyahat sonrası evvel Karabük’e ulaşıyoruz, otobüs muhtemelen Karabüklü olan yolcuları orada indiriyor, turist olan herkes halaotobüste, biran evvel Safranbolu’ya gitmek için sabırsızlıkla bekliyor. Terminalinden15dakikalık bir seyahat sonrası Safranbolu görünüyor , neredeyse geceyarısı olmasına karşın Safranbolu ışıl ışıl.Bir doruğa hakikat inci üzere dizilen, ışıklandırılan ahşap konutları ilegeçmişe dairbirrüya üzere görünen kent yaklaştıkça daha da güzelleşiyor.Şehrin çabucak girişinde ışıklarla bezenmişkocamanbir yazı beliriyor ‘UNESCO’ .Türk kent yapısının bozulmamış yapısı, klâsik kent dokusu , ahşap konutları ve yapılarıylaSafranbolu 1994 yılında sit alanı duyuru edilerek Unesco Dünya Mirası Listesindeki yerini alıyor.
BALKANLARDAKİ KARDEŞ KENT : ARNAVUTLUK BERAT
Benim gezip de gördüğüm şehirlerdenOsmanlı kent mimarisinin bu kadar iyi ve toplu bir formda korunduğunu gördüğüm bir deBerat kenti var. Tekrar Unesco Dünya Mirası listesinde yer alan kent Arnavutluk’ta bulunuyor. Berat dabir zirve uzunluğu inci üzere dizilen meskenleri, arnavut kaldırımları ile devam eden ahşap personelliği ile Safranbolu’nun Balkanlardaki kardeşi, korunan kent yapısının tasdik edicisi üzere.
Kent meydanında indikten sonra, etrafıma bir bakıyorum. Gece geç saat etraftakimsecikler yok, dört bir yanım en çok Karagöz Hacivat’ın gölge oyunundan aşina olduğum minyatür ahşap konutlarla dolu, her yerden hayat doğallık fışkırıyor. Otelimin bulunduğu sokağı öğrenip oraya hakikat ilerliyorum, valizimin tekerlekleri arnavut kaldırımlarında çıkardığı ses ile kentin sessizliğini bozup, bir gezgin daha geldi iletisi veriyor. Meydandaki Safranbolu lokumcularının yanından geçip, üste hakikat hafif kavisli bir yola gerçek ilerliyorum ve işte otelim. Bir İmren Lokum Konağı.
KONAKTA KONAKLAMAK
Bugüne kadar kaç otelde kaldım bilmiyorum, herhalde yüzü geçmiştir. Bende iz bırakanlar daima beş yıldızlı oteller yerine butik, geçmişle bağı olan oteller. Kaldığım konak unutmayacaklarımdan . Konakahşap ve içiyle dışıyla, dekorasyonuyla 17. Yy dair ne varsa koruyor.Check in yapıp odama çıkıyorum,duvarlar ahşap, tavan ahşap, yer ahşap, kapılar, dolaplar ve yatak… Betondan , demirden eser yok. Bu doğal ahşap yapılar , beton ve demir yığınlarından oluşan modernyapıların içinde acı çeken vücutlarımıza de ruhumuza da daha birinci andan itibaren terapi üzere geliyor. Dekorasyonda ise yeniden tüm konaklardaki üzere, klâsik danteller, el işleri kullanılmış.
Sabah uyandığımda dantelli perdemi aralayıp penceremi açıyorum ve karşılaştığım görüntü büyüleyici….Otelin restoranında kahvaltı yapıp keşif için hazırlanıyorum. Heyecan dorukta. Safranbolu’yu Safranbolu’yu kültürüyle, mimarisiyle avucunun içi üzere bilen, dünyanın pek çok ülkesini gezip gören ve başarılı bulduğu uygulamaları Safranbolu’da hayata geçirmeye çaba edenbir dünya insanı arkadaşım Ayşegül Tabak ile gezeceğim.Ayşegül ile evvel Safranbolu lokumları eşliğinde kahvemizi içiyor , hasret gideriyor sonra da seyahat rotamızı belirliyoruz.
İNCE FIKIR KENTIN MİMARİSİNEİŞLEMİŞ
Daha otelden dışarı adım atar atmaz deklanşöre basıyorum ( otelde çektiğim fotoğrafları saymıyorum bile ) , gece düş üzere olan kent, gündüz hayal üzere. Birbirinin görüntüsünü, güneşini kapatmayacak biçimde örülen Safranbolu meskenleri ikiye ayrılıyor;şehir konutları ve bağ konutları. Kent meskenleri kışlık olarak kullanılırken daha yükseklerde inşa edilen bağ konutları yazlık misyonu görüyormuş. Bilhassa kış meskenlerin avlularında havuzlar yer alıyor. Hem paklık için kullanlanhem dekoratif olarak mükemmel görünen havuzların asıl fonksiyonu ise , esasen ahşap olan ve tutuşması kolay olan konutlarda çıkabilecek yangınlara karşıdiye birer itfaiye havuzu olarakkullanılıyormuş. Belediye binasından, dükkanlarına, konaklarından konutlarına , kentin 1008 yapısı müdafaa altında. Ne büyük bir değer!
Kentin çarşısını gezmeye başlıyoruz. Karşılıklı dizilmiş tatlı dükkanlarda safranlı sabunlar, lokumlar, el sürece havlular, ikramlık eşyalar, baharatlar sıra sıra dizilmiş. Orta sokaklarda sevecen kafelerden miss üzere kahve kokusu geliyor. Çarşının derinlerine yanlışsız gitgide, arastalar görünüyor. Demirci arastalarında demiri adeta birer sanat yapıtına çeviren demir ustalarının yaptığı anahtarlar, dekoratif eşyalar göz alırkenve Osmanlı çarıklarının yapıldığı yemeni arastalarındaki rengarenk yemeniler sanayi ve sanayi eseri ayakkabılarımıza meydan okuyor.
Çabucak çarşının girişinde yer alanKöprülü Mehmet Paşa Camisininçeşmesinden ta Osmanlı’dan bu yana hem sıcak hem soğuk su akıyor, bilhassa hava soğuk iken abdest alanlar üşümesin diye. Bu ne ince bir düşünce… Caminin avlusunda ise bir güneş saati yer alıyor. Saat hala tıkır tıkır çalışıyor,zaten yere dikey yerleştirilen tabakanın güneş ışığının açısına nazaran bıraktığı gölge ile okunan saat daha evvel kırılmış olsa da Safranbolu’lu ustanın mermer üzerindeki yazıları tekrar tamir etmesi ile saat eskisi üzere çalışır olmuş. Bu mescitte de bir de namaz vakitlerinin tayini için muvakkithane bulunur, ki bu da Osmanlı mimarisinin en bariz örneklerindendir.
MİNARESİZ CAMİ
İnce niyetin bir başka örneklerinden … Bilirsiniz minarenin iki hedefi vardır, birincisi, imam ezan okusun ve ses kent yapılarına çarpmadan her yere ulaşsın diye, ikincisi de camii çarçabuk görünsün , rahatlıkla ulaşıldın diye. Artık soru şu ya kimse gelsin istiyorsanız ? Evet, Tabakhane camii, tabakhane de çalışan personellerin kullandığı cami olduğundan pek de hoş kokmazmış , cami uzaktan gelenler gelip namaz kılar ve kokudan rahatsız olurlar diye, minaresiz ve kentin alçak noktalarından birine yapılmış. Bu ortada , biri çok çabuk edince tabakhaneye birşey mi yetiştirdiği sorulur ya, o atasözünün çıktığı tabakhane de işte buradadır.
SAFRAN
Kente ismini veren nadide çiçekten kelam etmemek olmaz alışılmış. Safran mor renkli, tohumu altından kıymetli olan bir çiçek. Baharat olarak da kullanılan çiçek ilaç bölümü için epeyce kıymetli.Günümüzde iseSafranbolu için turistik bir öge haline dönüştürülmüş. Safranlı yemekler, sabunlar, lokumlar epey istek görüyor. Hatta bilhassa sonbaharda giderseniz safran hasadına tanıklık etmenin yanı sırave safran toplama talihi bile yakalayabilirsiniz. Kibarca sepet sepet toplanan mor çiçeklerin tohumları bir bir ayrıştırılıp kurutularak, bir gramı neredeyse bir gram altın kıymetinde satılıyor. Türkiye Safran yetiştirilebilen iyi bir iklime sahip, fakat gereğince yetiştiremediğimizden yurt dışından alıyoruz safranı hala.Safranbolu belediyesi Safran üretimini arttırmak için önemli teşviklerde bulunuyor. Safrana çok bedel veren ve bize safran ihraç eden İran bu mevzuda önemli yol kat etmiş. Hatta İranlılarsafrana o kadar çok paha verir ki ,bir atasözlerinde’ eşek safrandan ne anlar’ deyerek safranın değerine dikkat çekerler .İyisi mi biz, safranın da Safranbolu’nun da değerini iyi bilelim.
DOĞAL SET
Ben daha çok kentin kıssalarını paylaşmak istedim, gezilecek öteki yerlerden de kısaca bahsedeyim, dilerim kendi tecrübeleriniz ileher bir saatlerce anlatılacak tecrübelere dönüşür sizin için.
– Kenti panoramik göreceğiniz bir dorukta yer alan Kent Tarihi Müzesi ve çabucak yanında yer alan saat kulesi ve kentlerin saat kulesi minyatürleri
– Yeniden ahşap olan ve kentin hayat kültürünün( Kına, mesken sistemi,aile yapısı gib )modeller ilesergilendiği Kaymakamlar MüzeEvi
– Kilit anahtarı Türk demir işçiliğinin nadide örneklerinden olan Cinci Hanı ve Hamamı
– Tarihi Cezaevi , Türk Kahve Müzesi, Tabakhane Müzesi
– İncekaya Su Kemeri ve Adrenalin Düzeyinizi arttıracak Kristal Teras
Bu ortada yönetmenarkadaşlarımın kulağına fısıldamış olayım, Safranbolu belediye başkanıMimar Elif Köse kenti ön plana çıkaran üretimleri destekleyebilecek, vizyoner ve naif bir hanımefendi. Mardin, Kapadokya,Tuz gölü …çekim yeri olarak kâfi artık diyorsanız burası da korunan mimarisiyle ve bu tıp çalışmaları destekleyen belediye lideri ve takımıyla yeni set yeriniz olabilir. Gerçekten kent her manada bir doğal set, periyot sinema çekimleri, klip çekimleri , moda çekimleri için adeta biçilmiş kaftan. Benden söylemesi…
Aklınızda Bulunsun !
Süha Arın’ın ‘ Safranbolu’da Zaman’ belgeseli Safranbolu Kültür ve Turizm Vakfı’nın katkılarıyla olarak restore edilerek HD olarak izlenime açıldı. Belgesele internetten çarçabuk erişilebilir.
Safran hasadına yetişmekiçin Safranbolu’ya Kasım ayındagidebilirsiniz.
Esra BAYHAN
Haberler.com
