Sevr Antlaşması 10 Ağustos 1920’de İtilaf Devletleri Britanya İmparatorluğu, Fransa, İtalya, Japonya, Ermenistan, Belçika, Yunanistan, Hicaz Krallığı, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı, Çekoslovakya ile mağlup Osmanlı İmparatorluğu ortasında imzalandı. Pekala, Sevr Antlaşması hususları nelerdir? Sevr Antlaşması nedir?
SEVR ANTLAŞMASI NEDİR?
Sevr Antlaşması (Fransızca: Le Traité de Sèvres), I. Dünya Savaşı sonrasında İtilâf Devletleri ile Osmanlı İmparatorluğu hükûmeti ortasında 10 Ağustos 1920’de Fransa’nın başşehri Paris’in 3 km batısındaki Sevr (Sèvres) banliyösünde bulunan Seramik Müzesi’nde (Musée National de Céramique) imzalanmış antlaşmadır. Antlaşma imzalandığı devirde devam eden Türk Kurtuluş Savaşı’nın sonucunda Türklerin galibiyetiyle, bu antlaşma yerine 24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması imzalanıp uygulamaya konulduğundan Sevr Antlaşması geçerliliğini kaybetmiştir. Sevr Antlaşması 433 unsurdan oluşmaktaydı.
SEVR’İ KİMLER İMZALADI?
Antlaşma 10 Ağustos 1920’de İtilaf Devletleri Britanya İmparatorluğu, Fransa, İtalya, Japonya, Ermenistan, Belçika, Yunanistan, Hicaz Krallığı, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı, Çekoslovakya ile mağlup Osmanlı İmparatorluğu ortasında imzalandı. ABD Osmanlı İmparatorluğu ile savaşmadığı, SSCB ise şimdi Milletler Cemiyeti üyesi olmadığı için imza atmadılar.
Osmanlı heyetinde şu isimler yer alıyordu: Sadrazam Damat Ferit Paşa, eski Maarif Nazırı (millî eğitim bakanı) Bağdatlı Mehmed Haydi Paşa, eski Şura-yı Devlet (Danıştay) reisi Istek Tevfik Beyefendi ve Bern Sefiri Reşat Halis Beyefendi.
SONUÇLARI
Antlaşmanın yürürlüğe girmesi için evvel Meclis-i Mebusan’ın antlaşmayı görüşüp kabul etmesi, sonra da imzalamak üzere Vahdettin’e göndermesi gerekiyordu. Ancak antlaşma imzalandığı tarihte Meclis-i Mebusan kapalı (Mart 1920’de faaliyeti sonlandı ve Nisan 1920’de kapatıldı]) olduğundan antlaşma mecliste görüşülemedi ve padişahın önüne gelmedi.
Ankara’daki Büyük Millet Meclisi antlaşmayı sert bir bildiri ile kınadı ve Antlaşmayı imzalayanlar ile Saltanat Şurası’nda olumlu oy kullananları 19 Ağustos 1920 tarihinde vatan haini duyuru etti. Antlaşmada imzası bulunan Heyet üyeleri 23 Nisan 1924 tarihinde TBMM tarafından 150’likliler listesine eklendi. 28 Mayıs 1927 tarihli kanunla ise yurttaşlıktan çıkarıldılar.
Taraflardan Yunanistan antlaşmayı tasdik edip yürürlüğe koymak istedi. Birtakım çevreler antlaşmanın hiçbir vakit yürürlüğe giremediğini savunur. Ama öbür görüşlere nazaran antlaşmasının birçok kararları o tarihlerde uygulanmış ve 20. yüzyılın memleketler arası siyasi kavgalarına istikamet vermiştir. Sevr Antlaşması’nın birtakım unsurlarına dayanışarak Orta Doğu coğrafyası tekrar şekillendirildiyse, bu antlaşmanın bir mühlet için de olsa fiilen yürürlüğe girdiğinin kabul edilmesi gerekildiği savunulur.
DEĞERLI UNSURLARI
1. Hudutlar (madde 27-36): Edirne ve Kırklareli dahil olmak üzere Trakya’nın büyük kısmı Yunanistan’a; Ceyhan, Antep, Urfa, Mardin ve Cizre kent merkezleri Suriye’ye (Fransız Mandası); Musul vilayeti en kuzeydeki kazası İmadiye dahil büsbütün El Cezire’ye (Birleşik Krallık Mezopotamya Mandası, sonradan Irak) İstanbul Osmanlı Devleti’nin başşehri olarak kalacak;
2. Boğazlar (madde 37-61): İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizi silahtan arındırılacak, savaş ve barış vaktinde bütün devletlerin gemilerine açık olacak; Boğazlar’da deniz trafiği içinde Osmanlı İmparatorluğu’nun bulunmadığı on ülkeden oluşan milletlerarası bir kurul tarafından yönetilecek; komite gerekli gördüğü vakit Müttefik Devletler’in donanmalarını yardıma çağırabilecek;
3. Kürt Bölgesi (madde 62-64): İngiliz, Fransız ve İtalyan temsilcilerinden oluşan bir kurul Fırat’ın doğusundaki Kürt vilayetlerinde bir mahallî idare nizamı kuracak; bir yıl sonra Kürtler dilerse Milletler Cemiyeti’ne bağımsızlık için başvurabilecek;
4. İzmir (madde 65-83): Yaklaşık olarak bugünkü İzmir ili ile sonlu alanda Osmanlı İmparatorluğu egemenlik haklarının kullanımını beş yıl müddet ile Yunanistan’a bırakacak; bu müddetin sonunda bölgenin Osmanlı yahut Yunanistan’a katılması için plebisit yapılacak;
5. Ermenistan (madde 88-93): Osmanlı, Ermenistan Cumhuriyeti’ni tanıyacak; Türk-Ermeni sonunu hakem sıfatıyla ABD Lideri belirleyecek (ABD Lideri Wilson 22 Kasım 1920’de verdiği kararla Trabzon, Erzurum, Van ve Bitlis vilayetlerini Ermenistan’a verdi.);
6. Arap ülkeleri ve Adalar (madde 94-122): Osmanlı savaşta yahut daha evvel kaybettiği Arap ülkeleri, Kıbrıs ve Ege Adaları üzerinde hiçbir hak argüman etmeyecek;
7. Azınlık Hakları (madde 140-151): Osmanlı din ve lisan ayrımı gözetmeksizin tüm vatandaşlarına eşit haklar verecek, tehcir edilen gayrimüslimlerin malları iade edilecek, azınlıklar her düzeyde okul ve dini kurumlar kurmakta özgür olacak, Osmanlı’nın bu bahislerdeki uygulamaları gerekirse Müttefik Devletler tarafından denetlenecek;
8. Askeri Bahisler (madde 152-207): Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri kuvveti, 35.000’i jandarma, 15.000’i özel birlik, 700’ü padişahın yanındaki güvenlik birliği olmak üzere 50.700 şahısla hudutlu olacak ve ağır silahları bulunmayacaktı. Türk donanması tasfiye edilecek, Marmara Bölgesi’nde askeri tesis bulunduramayacak, askerlik istekli ve paralı olacak, azınlıklar orduya katılabilecek, ordu ve jandarma Müttefik Denetim Komitesi tarafından denetlenecek;
9. Savaş Kabahatleri (madde 226-230): Savaş devrinde katliam ve tehcir hataları işlemekle suçlananlar yargılanacak;
10. Borçlar ve Savaş Tazminatı (madde 231-260): Osmanlı İmparatorluğu’nun mali durumundan dolayı savaş tazminatı istenmeyecek, Türkiye’nin Almanya ve müttefiklerine olan borçları silinecek; lakin Türk maliyesi müttefiklerarası mali kurulun kontrolüne alınacak;
11. Kapitülasyonlar (madde 260-268): Osmanlı’nın 1914’te tek taraflı olarak feshettiği kapitülasyonlar müttefik devletler vatandaşları lehine yine kurulacak;
12. Ticaret ve Özel Hukuk (madde 269-414): Türk hukuku ve idari nizamı çabucak her alanda Müttefikler tarafından belirlenen kurallara uygun hale getirilecek; sivil deniz ve demiryolu trafiği Müttefik devletler ortasında yapılan işbölümü çerçevesinde yönetilecek; iş ve emekçi hakları düzenlenecek kararlarını içeren bir antlaşmadır.
Haberler.com
