Bu yıl ana teması, “İlim Membaı Maveraünnehir” olarak belirlenen “5. Memleketler arası Türkiye Arapça Kitap ve Kültür Günleri” kapsamında farklı ülkelerden isimlerin iştirakiyle “Maveraünnehir’de Hadis İlmi” oturumu düzenlendi.
Yeni tip koronavirüs önlemleri kapsamında çevrim içi olarak gerçekleştirilen aktiflik, Arapça Kitap ve Kültür Günleri’nin YouTube hesabından canlı olarak iştirakçilerle buluştu.
Fuarın İçerik Koordinatörü Ali Sözer’in başkanlığını üstlendiği oturuma Afganistan’dan katılan Prof. Dr. Seyyid Ahmed Haşimi, “Maveraünnehir Ulemasının Hadis İlminin Yayılmasındaki Gayretleri” başlıklı konuşmada, son peygamber Hz. Muhammed’in kelamlarını, fiillerini ve halini kapsayan sünnet-i seniyyeyi her çağda koruyan ilim erbabının olduğuna işaret ederek, bu hadisleri anlamak ve araştırmak için vakitle birçok yeni bilim kolunun da ortaya çıktığını söyledi.
Haşimi, Maveraünnehir’in birinci muhaddislerine işaret ederek, şunları anlattı:
“Birincisi pahalı sahabe Büreyde b. Husayb (as)’dır. Zehebi’nin verdiği bilgiye nazaran 628 yılında Müslüman olduktan sonra Maveraünnehir’e indi ve orada hadis ilmini yaydı. Bir mühlet Basra’da da yaşadı. Daha sonra Hz. Osman devrinde Horasan’a gitti. Büreyde, Peygamber Efendimizden 150 hadis rivayet etmiştir. Büreyde birebir vakitte Peygamberimizle birinci hicret eden muhacirlerdendir. Bu manada Horasan’da da birinci rivayet eden kişi Büreyde’dir. Mezarı Merv’dedir. İkincisi ise Abdullah b. Hazim’dir ve Horasan emiridir. Maveraünnehir’de hadislerin yayılmasında kıymetli bir rolü vardır.”
Maveraünnehir diyarı ile İslam ülkeleri ortasındaki kültür alakalarının hicri 3. asırda tepe noktasında olduğunu aktaran Haşimi, “O devir İslam dünyasından birçok muhaddis Maveraünnehir’e göç etti. Maveraünnehir ile İslam ülkeleri ortasındaki alakalar temelinde tesir ve etkileme münasebetiyle karşılıklı etkileşim üzerinden oluşuyordu. Endülüslüler için de tıpkı şeyi söyleyebiliriz. Maveraünnehir diyarında İslam uygarlık tarihi boyunca birçok müfessir, tarihçi, coğrafya uzmanı, filozof ve edebiyatçının yanı sıra İmam Buhari, Müslim, Tirmizi, Farabi ve Biruni üzere birçok alim de yetişmiştir.” diye konuştu.
Maveraünnehir ve Osmanlı ilgilerine de değinen Haşimi, Osmanlı Devleti’nin şer’i ve hadis bilimlerinin aktarılmasında bir köprü görevi gördüğünü söyleyerek, Sultan Abdülhamid’in Sahih-i Buhari’nin Mısır’da basılmasını sağladığını, yapıtın İstanbul’da mescitte okutulması buyruğunu verdiğini söz etti.
Haşimi, “Buhari’nin yapıtının Osmanlı periyodunda İstanbul’a gelmiş olması şunu göstermektedir. Maveraünnehir ve Türkiye ortasındaki bağlar çok eski tarihlere dayanmaktadır ve Osmanlı periyodunda de büyük bir takviyeye nail olmuştur.” dedi.
“İslam medeniyeti, inanç, tevhid, ilim, ahlak, fazilet, amel üzerine oluşturuldu”
Suriye’den yayına katılan Bessam Hamzavi de “Maveraünnehir’de Hadis İlmi ve İslam Medeniyetine Katkısı” bahisli konuşmasında İslam’ın toplumlara yeniyi getirmek için indirildiğini söyleyerek, “İslam birebir vakitte kendinden evvel gelen dinlerde olan birtakım manaları geliştirmek için indirildi. İslam uygarlığı her şeyden evvel bir dine dayanıyordu. Halbuki insanlık tarihimizde hiçbir uygarlık tam olarak bir din üzerine oluşturulmamıştı. Yalnızca İslam medeniyeti, inanç, tevhid, ilim, ahlak, fazilet, amel üzerine oluşturuldu.” değerlendirmesini yaptı.
Hamzavi, İslam dininin Kuran ve sünnet üzerine dayalı bir din olduğunun altını çizerek, şunları kaydetti:
“Sahih-i Buhari yapıtıyla İmam Buhari, hakikaten birçok istikametten muvaffakiyet kaydetti. Eser, akaid, fıkıh, ahlak, eğitim, peygamberler, efendimizin sireti ve tefsir hakkında, yani bütün hususlarda olan hadisleri kapsamaktadır. Hadislerin hepsi senetlere dayandırılarak, Peygamber Efendimizden rivayet edilmiştir.”
Sahih-i Buhari’nin 97 kitaptan oluştuğu bilgisini veren Hamzavi, “Sahih-i Buhari’nin İlim ve İman kitapları peş peşe gelen değil, bağımsız kitaplardır. Sahih-i Buhari’nin 97 kitabında 3 bin 450 kısım yer alıyor. Tespit etmiş olduğu hadislerin sayısına gelince 7 bin 500 yahut 7 bin 600 hadis olarak ortalaması böyledir. Bu eser biraz incelendiğinde aslında 97 kitabın her biri insanlık tarihinde bir uyarlığı oluşturabilir.” sözlerini kullandı.
Katar’dan katılan Ömer İcli ise, Maveraünnehir ülkelerinde çok sayıda hadis medreselerinin oluşturulduğunu lisana getirerek, “Maveraünnehir’de hadis ilminin yanı sıra tıp, coğrafya, tarih, lisan, ideoloji ve astronomide büyük alimler yetişmiştir.” bilgisini paylaştı.
Yaklaşık 2 saat süren oturumda Fas’tan yayına katılan Abdülmecid Hayali ise “Sahih-i Buhari’de Endülüs Rivayetleri, İbnü’s-Seken, el-Asili ve İbnü’s-Saade Örneklerinde” başlıklı bir konuşma yaptı.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Aişe Hümeyra Bulovalı
Haberler.com
