Koronavirüs salgınının bitmesine daha çok var. Birtakım devletlerde salgın süratle yayılmaya devam ederken gayrı memleketlerde ise “ikinci dalga” tasası var.
İngiltere’de sıhhat bilirkişileri, Temmuz başında tedbirlerin gevşetilmesinden sonra oluşabilecek yeni bir salgına hazırlık yapılması konusunda hükümeti uyarıyor.
100 yıl evvelki İspanyol gribinde de 2. dalga birincisinden daha ölümcül olmuştu.
Evet 2. dalga kaçınılmaz mı? Gerçekleşirse, sonuçları ne kadar yıkıcı olabilir?
2. dalga nedir?
Bunu denizdeki dalgalara benzetebiliriz. Vaka sayıları arttıktan sonra azalır, akabinde tekrar artar. Her bir döngü, bir dalga üzeredir.
Öte yandan 2. dalganın resmi bir tarifi yok.
Warwick Üniversitesi’nden Dr. Mike Tildesley, “Bu ilmî bir tanımlama değil, dalgayı herkes keyfi bir formda farklı tanımlayabiliyor” diyor.
Kimileri her artışı 2. bir dalga olarak kıymetlendiriyor lakin bazen 2. dalga denen şey, bir numara dalganın üzerindeki küçük iniş çıkışlar olabiliyor.
Bir dalganın bittiğini söyleyebilmek için vaka sayısının sarih bir formda düşmesi ve virüsün denetim altına alınması gerekiyor.
2. bir dalganın başladığını söyleyebilmek için de yeni vakalarda sarih ve kalıcı bir artış olması gerekiyor.
Yeni Zelanda’da 24 gün aradan sonra tespit edilen birinci vakalar ve Pekin’de vakasız geçen 50 günden sonra ortaya çıkan salgın bu kapsama girmiyor.
Kimi mütehassıslar, İran’da yaşananların 2. dalga tarifine uyabileceğini düşünüyor.
İngiltere’de 2. dalga olur mu?
Bunun cevabı alınacak kararlara bağlı. İki ihtimal de mümkün.
Dr. Tildesley, “Şu anda büyük bir bilinmezlik var… Bu da beni çok endişelendiriyor” diyor.
Tehlike açık: Virüs hala aramızda ve 2020 başındaki halinden daha az bulaşıcı yahut daha az ölümcül değil.
London School of Hygiene and Tropical Medicine’den (Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Okulu) Dr. Adam Kucharski, “Veriler, kişilerin birçoklarının hala bulaşıma açık olduğunu gösteriyor. Yani bütün tedbirleri kaldırırsak Şubat’ta bıraktığımız noktaya döneriz” diyor ve ekliyor:
“Her şeye baştan başlamış üzere oluruz.”
2. dalgayı ne tetikleyebilir?
Tedbirleri erken kaldırmak.
Sokağa çıkma kısıtlamaları dünyanın dört bir yanında yıkıcı tesirlere yol açtı: İşsizlik arttı, kişilerin sıhhati etkilendi ve evlatlar mektebe gidemedi. Ancak bu tedbirler virüsün denetim altına alınmasını sağladı.
Dr. Kucharski, “Bulmamız gereken esas istikrar, bir yandan denetimi korurken vesair yandan kısıtlamaları günlük hayatı en az etkileyecek seviyeye çekmek” diyor.
Bu noktanın neresi olduğu konusunda kimse yüzde 100 emin değil.
Bu yüzden tedbirler adım adım kaldırılıyor, konumlarına maske zaruriliği yahut takip pratiği üzere yeni tedbirler getiriliyor.
Dr. Kucharski “Birleşik Krallık ve etraf devletlerinde tedbirler denetimin kaybedildiği noktaya kadar kaldırılırsa virüs bir anda yayılabilir” diyor.
Almanya’da bir mezbahada çıkan salgın, bunun birinci adımı olabilir.
Bu tip lokal salgınlar süratle tespit edilip gerekli tedbirler alınırsa büyük bir meseleye dönüşmeden denetim altına alınabilirler.
Koronavirüs bunalımına yaklaşımı nedeniyle takdir edilen Güney Kore, bu tip bölgesel vakalar önünde birtakım kısıtlamalara gitmişti.
2. dalga da birincisi üzere mi olacak?
Birincisi üzere olduysa bir şeyler çok yanlış gitmiş demektir.
Salgının başlangıcında bulaşma katsayısı 3’tü. Yani virüsü kapan her bir kişi ortalama üç insana bulaştırıyordu.
BBC’ye konuşan Dr. Kucharski, “Hiçbir devlet bütün tedbirleri kaldırıp başladığı noktaya dönmeyecektir” diyor ve ekliyor:
“Bugün salgını denetim altına alamamış Brezilya ve Hindistan üzere memleketlerde bile bulaşma katsayısı 3 değil.”
Vaka sayıları tekrar armaya başlarsa, bu yavaş bir biçimde olacaktır.
Öte yandan teoride 2. dalganın birincisinden büyük olma ihtimali hala var, zira virüse bağışıklık kazananların sayısı topluluğun çok küçük bir kısmını oluşturuyor.
Dr. Tildesley “Vaka sayıları artışa geçerse sokağa çıkma kısıtlamalarını devreye sokarak bunu bastırabiliriz. Bu her vakit elimizde bulunacak bir seçenek” diyor.
2. dalga gelirse ne vakit gelir? Kışın daha beğenilmeyen mü olur?
Dr. Kucharski, tedbirlerin gevşetilmesiyle birlikte lokal salgınların birkaç hafta içinde ortaya çıkabileceğini söylüyor.
Lakin böylesi bir mahallî salgın, 2. dalga manasına gelmeyebilir.
Dr. Tildesley “Önlemler besbelli bir halde gevşetilirse Ağustos sonu Eylül başı üzere 2. bir dalga görülebilir” diyor.
Kışın sair koronavirüs cinsleri daha fazla yayıldığı için SARS-Cov-2 açısından da bu devir kritik olabilir.
Virüsü zar çetin denetim altında tutan bir devlette mevsimin tesiriyle 2. bir dalga oluşabilir.
Nottingham Üniversitesi’nden Prof. Jonathan Ball “Bahar ayları bize katiyen yardımcı oldu” diyor ve ekliyor:
“İkinci bir dalga kaçınılmazdır, bilhassa de kış aylarına girerken.
“Hükümete düşen hizmet, dalganın tepe noktasının sıhhat sistemini tıkayacak noktaya gelmesini engellemek.”
Virüs daha zararsız hale evrilir mi?
Bir vesair argüman da, virüslerin vakit içinde daha az ölümcül hale evrildiği ve bu nedenle 2. dalganın daha zararsız olabileceği.
HIV bile daha ölümcül hale evriliyor üzere gözüküyor.
Bu teoriye nazaran virüsler taşıyıcı canlıları öldürmemek ve böylelikle daha fazla canlıya yayılmak imkanı bulmak için daha az ölümcül hale evrilmeye yatkın.
Ancak Prof. Ball “Bu birtakım tembel virologların tekrarlayıp durduğu bir laf lakin bunun garantisi yok” diyor.
Başkaca evrimin tesirleri daha uzun müddetlerde belirginleşiyor.
Salgının altıncı ayında geri dönüp baktığımızda virüsün bu cephede evrildiğine dair bir kanıt göremiyoruz.
Prof. Ball “Virüs bence şu an çok başarılı bir halde bulaşıyor. Beşerler umumiyetle belirtisiz yahut çok hafif semptomlarla marazı atlatıyor. Bu vadede bulaştırabildikleri için koronavirüsün daha hafif bir hale evrilmeye gereksinimi yok” diyor.
Haberler.com
