Ostim Teknik Üniversitesince “Prof. Dr. Zeki Velidi Togan‘ı Anma Programı” düzenlendi.
Çevrimiçi gerçekleştirilen anma programına katılan Prof. Dr. İlber Ortaylı, yaptığı konuşmada, İstanbul’da okuduğu için Zeki Velidi’nin talebesi olamadığını, bir devir kendisiyle çalışma imkanının doğduğunu lakin çeşitli sebeplerden bunun da gerçekleşemediğini anlattı.
Zeki Velidi’nin ilmi çalışmalarının yanında siyasi macerasının da bulunduğunu belirten Ortaylı, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Zeki Velid Hoca Çarlık Rusya‘da kopan yani 1918’de ayrılan Türk kavimlerinin siyasi akımları içinde komünizmle bir devir iş birliği yapan Bolşeviklerle bir yapıdadır. Bu onun Bolşevik olmasından ileri gelmiyor. Başkanları İsmail Gaspıralı olsun Sadri Maksudi Beyefendi olsun sempatiyle hiç bakmazlardı sosyalizme ve ana artelleri doğrudur. Şunu söylerler, Nasıl ki bugüne kadar bizi çarlık Rusya otokrasisi, mevcut monarşinin hakim sınıfları ezdiyse halkımızı bundan sonra muvaffak olsalar bile bu Bolşevik grubunun güya emekçi sınıfı hakimiyeti de bizim çalışanlarımızı ezecekti.’ Bunu görmüşler evvelce.”
Zeki Velidi’nin daha pratik ve pragmatik davrandığını lisana getiren Ortaylı, “Bizim baş Kürdistan ahalisi ile Kazan Tatarlarının bir ilişiği olamaz. Zira ‘Bunlar daha yabancı, bize yabancılaşmış’ diyor. ‘Yani çok fazla bir Rusya eğilimi var. Bunlarla kaynaşmamız mümkün değil. Daha çok Asya Türklerine eğilmemiz lazım.’ Bu bir siyasi görüştür ve onun da hakikat tarafı vardır.” diye konuştu.
Zeki Velidi’nin bu görüşü nedeniyle “mahalli milliyetçilerce” tenkit edildiğini belirten Ortaylı, bu tenkitlerin çok haklı olmadığını söyledi. Ortaylı, Velidi’nin Lenin, Trotsky ve Stalin’le mülakatının müttefik yaklaşımından ileri geldiğini söyledi.
Velidi’nin metinlere ve coğrafik kalıntılara meraklı biri olduğuna dikkati çeken Ortaylı, şöyle devam etti:
“Kaçarken bile kendisine kılavuzluk yapan adamların başını belaya sokuyor. O tarihte fotoğraf makinesi yok. ‘Vay filan yerdeki kitabeyi kopya edeceğim, yok falan civardaki köyde bilmem ne varmış gidip onu göreceğim.’ derken adamları canından bezdiriyor. O çok dokunaklı bir kaçıştır lakin gelirken de bir ton gereçle geliyor. “
Bunlardan birinin de İbn-i Fadlan’ın yapıtları olduğunu bildiren Ortaylı, İbn-i Fadlan ile Rusya tarihine ve Volga uzunluğundaki Türklerin tarihine ışık tutacak çok büyük bir bilgi elde ettiklerini lisana getirdi.
Ortaylı, “Türk tarihçiliğinin Zeki Velidi Bey’den en önde takip etmesi gereken şey kendi yapıtlarının dışında tarihçilikte metot, tarihte üslup dediğimiz Tarihte Yordam kitabı ve coğrafyadır.”
Kaynak: Anadolu Ajansı / İsa Toprak
Haberler.com
