Prof. Dr. Dursun: “Otizmin erken fark edilmesinde Türkiye olarak kendi modelimizi geliştirdik”

admin

0 2 4 dakika okuma süresi

Prof. Dr. Dursun: “Otizmin erken fark edilmesinde Türkiye olarak kendi modelimizi geliştirdik”

Sıhhat Bakanlığı Otizm, Zihinsel Özel İhtiyaçlar ve Ender Hastalıklar Daire Lideri Prof. Dr. Onur Burak Dursun:

“1.8 milyon çocuğun 10 bin kadarı çeşitli teşhisler alarak erken periyotta yardım almaya başladı”

TRABZON – Türkiye’nin otizmle uğraşta kendi modelini geliştirerek son yıllarda kıymetli bir yol aldığı, 1 milyon 800 bin çocuğun erken otizm bulguları ile takibe alınarak bunlardan 10 bin kadarının erken devirde yardım almaya başladığı belirtildi.

Yapılan çalışmalar ile ilgili bilgiler veren Sıhhat Bakanlığı Otizm, Zihinsel Özel İhtiyaçlar ve Az Hastalıklar Daire Lideri Prof. Dr. Onur Burak Dursun, Otizm, Zihinsel Özel İhtiyaçlar ve Ender Hastalıklar Daire Başkanlığı’nın 2020 yılı Ocak ayında Sıhhat Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulduğunu hatırlattı. Dursun “Benim bahtım daha öncesinde hem yurt içi hem de yurt dışında otizm ve özel ihtiyaçlı çocuklara verilecek hizmetlerle ilgili çalışmalar yapmam, Erzurum ve Trabzon’da da pilot üniteler ve hizmetler planlayarak Sıhhat Bakanlığı ile alanda pek çok çalışma yürütmüş olmam. Sayın bakanımız yeni kurulacak ünitenin başına geçmemi istediğinde yıllardır üzerinde çalıştığımız projeleri, memleketler arası modelleri kendileriyle birlikte konuşma ve sıhhat sistemi içerisinde olgunlaştırma fırsatı doğdu. Olağan yapılanmanın biraz ötesinde süratli ve direkt başta genel müdürümüz olmak üzere üst seviyeden takip ettiği bir bakanlık yapılanması oluştu. Aslında klasik dairelere nazaran değişik de bir yapılanmamız var. Üç uzman tabibimizin da yer aldığı son derece donanımlı multidisipliner bir takım kuruldu. Yarı akademik bir yapılanma. Çok büyük bir özveriyle çalışıyorlar” dedi.

“Çalıştığımız yabancı takımlar pandemide özel ihtiyacı olan çocuklar için yaptığımız çalışmalara çok şaşırdı”

Otizm ve zihinsel özel ihtiyaçlı çocuklar konusunda pek çok sorun olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Onur Burak Dursun “Ailelerimizin farkındalığın ötesinde somut tahliller beklediğinin de farkındayız. Herşeyin güllük gülistanlık olmadığının da farkındayız. Burada dikkat edilmesi gereken anlık tepkiler, popülist hareketler değil, yapısal tahliller getirebilmek. Elbette bu vakit alıyor lakin çok çalışarak süreyi kısaltmaya çalışıyoruz. Maalesef başlar başlamaz pandemi patladı. Bunu mazeret etmeden çalışmalarımızı yürüttük, çalışmalarımızı hiç durdurmadık. Bilhassa çalıştığımız yabancı gruplar bu devirde nasıl bu projelerle uğraşabildiğimize çok şaşırdı. Başlangıç için aileler ve STK’larla görüşmeler yaparak 18 sorun alanı belirledik. Bunlar için tahlil yolları geliştirmeye çalıştık, bu noktada belirlediğimiz tahlillerde bize dayanak olmaları için Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere’den bu alanda önemli çalışma ve eserleri olan akademisyenlerle işbirliği sağladık. Ulusal seviyede de 9 farklı çalışma kümesinde 80’nin üzerinde akademisyenimizden dayanak alıyoruz. Zihinsel özel ihtiyacı olan çocukların aileleri çok sıkıntı süreçlerden geçiyor. Birinci kuşkudan itibaren sıhhat çalışanları bu meselelerin hem şahidi hem de muhatabı oluyor. Bizim bahtımız sıhhat çalışanlarının somut problemlere somut tahliller üretmek üzere yetiştirilmiş olması ve ülkemizde çok gelişmiş bir sıhhat alt yapısı bulunması” diye konuştu.

“Otizm taraması tüm dünyada tartışmalı, geniş kitlelere uygulanması sıkıntı olan bir hizmet”

“Otizm taraması tüm dünyada tartışmalı, geniş kitlelere uygulanması güç olan bir hizmet” diyen Prof. Dr. Onur Burak Dursun “Bilimsel kaynaklarda önerilen teknikler çok fonksiyonel değil. Biz 2015 yılında Atatürk Üniversitesinde İnteraktif, Görüntü Temelli Otizm Eğitimi geliştirdik. Sistemin işlerliğini tıp fakültesi öğrencilerimizle test ettik. Daha sonra Vilayet Sıhhat Müdürlüğü ile işbirliği halinde Küçük kümeler halinde aile tabipleri ve aile sıhhati çalışanları ile eğitimler planladık. Bu uygulama başarılı olunca Sıhhat Bakanlığımız uygulamayı tüm ülkeye yayma kararı aldı. Her vilayette Çocuk Ergen Ruh Sıhhati Uzmanları eğitici oldu. Yaklaşık 50 bin aile tabibi ve aile sıhhati çalışanı otizm temel belirtileri konusunda eğitimden geçti. Biz Türkiye olarak kendi modelimizi geliştirdik diyebiliriz. Bu bir taramadan çok faal farkındalık ve aktif yönlendirme sistemi. Aile doktorlarımızın kararlı tutumuyla 1.8 milyon çocuğun erken otizm bulgularına bakılmış oldu. Erken farkedilme programı diyelim buna. 50 bine yakın çocuk randevu sistemine dahil edilmeden ortalama 8 gün içinde (bu dünyada çok olan bir sayı değil) ilgili uzmana aktarabilmiş oluyorlar. Şuana kadar 10 bine yakın çocuğumuz bu sistemle erken müdahale bahtına kavuşmuş oldu. Bunların 3 bin kadarı otizm tanısı ile 7 bin tanesi de öteki gelişimsel bozukluklar teşhisleri ile erken devirde yardım almaya başladı. Bu sahiden çok önemli bir başarı” sözlerini kullandı.

“3 yıl içerisinde 20 merkeze ulaşmayı hedefliyoruz”

Prof. Dr. Onur Burak Dursun, en değerli gayelerinden birisinin bu çocuklara daha nitelikli hizmet sağlayacak özellikli üniteler kurmak olduğunu vurgulayarak açıklamalarını şöyle sürdürdü:

“Ailelere hizmet vermesini istediğimiz tüm profesyonellerin bir ortada hizmet vereceği multidisipliner hizmet ünitelerinden bahsediyorum. Özetleyecek olursak, birinci andan itibaren ailenin hizmet alması gereken tüm alanlarda doktorlar, çocuk gelişimciler, terapistler, psikologlar, toplumsal çalışmacılar, eğitim ve spor danışmanları üzere tüm profesyonellerin birlikte hizmet vereceği üniteler bunlar. Birincisi Trabzon’da kuruldu. Bu merkezde aynalı görüşme odamız var, burada izleme odamızdan ailelere bir kulaklık vasıtası ile yönlendirmelerde bulunuyoruz. Birebir vakitte oyun terapi odası olarak da kullandığımız bir oda. Burası çok maksatlı olarak hem özel ihtiyaçlı çocuklara hem öbür çocuklara davranış meselelerinde bilhassa hizmet veren bir oda. Aile çocuğuna ne formda davranacak bu halde eğitimler vermeye çalışıyoruz. Davranış meselelerini nasıl azaltabiliriz, olumlu davranışlarını nasıl pekiştirebilirizin çabası içinde annenin kulağına yapması gerekenleri fısıldıyoruz.”

Trabzon’un akabinde Türkiye’nin farklı yerlerinde de bu uygulamayı başlattıklarını kaydeden Dursun “Ankara’da Murat Erdi Eker Devlet Hastanemizde pilot uygulamalara başladık. İstanbul Üsküdar, İzmir ve başkaları sırada. 3 yıl içerisinde 20 merkeze ulaşmayı hedefliyoruz. Birinci tuğlayı koyan, kendileri insiyatif alan ve başarılı olan Erzurum, Trabzon, Ankara üzere pilot vilayetlerimizi merkezden yapılacak planlamalar için desteklemeyi düşünüyoruz. Sayın bakanımızda açıkladı, bu vilayetlerde yeni projelere başlayacağız İnşallah. Bir başka kıymetli mevzuda kişisel hizmet danışmanlığı. Sıhhat sistemine girdiği bu sıkıntı haberi aldığı birinci andan itibaren yanında olacak kendisine sıhhat sistemi başta her alanda kılavuzluk edecek bir sıhhat profesyoneli olsun istiyoruz. Bununla ilgili eğitim alt yapımızı oluşturduk. Bu yıl sonunda pilot ünitelerde uygulamaya başlayıp birkaç yıl içerisinde ülke geneline hizmeti yaygınlaştırmayı planlıyoruz. Ailelerimizin yaşadığı bir öteki sıkıntıda çocuklarına nasıl davranacaklarını, olumlu davranışları nasıl kazandıracaklarını bilememeleri. Bu hususta da dünya Sıhhat Örgütü ile bir çalışma yürütüyoruz. Ebeveyn küme eğitimleri çok yakında başlayacak İnşallah” dedi.

“Özel ihtiyaçlı çocuklara yönelik yataklı tedavi için çalışma başlattık”