Covid aşısı: Avrupa Birliği üyesi ülkelerde aşı programları neden yavaşladı, Avrupa Komisyonu niçin eleştiriliyor?
Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler, tedarik zahmetlerı yüzünden aşı programlarını yavaşlatmak zorunda kaldı. Lakin gelinen noktada Avrupa Komitesi’nin “Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için”yaklaşımı da sorgulanıyor. Sanki üye ülkeler aşılarını tek tek temin etmediklerine pişman mı?
AB’nin Mart ayı sonuna kadar AstraZeneca firmasından beklediği 100 milyon doz aşının sırf dörtte birini alabileceği anlaşılıyor. Bu büyük gecikme milyonlarca kişinin hayatını etkileyecek.
Brüksel tarafından aşısı onaylanan öbür firma Pfizer ise üretim formüllerinde düzeltmeler yapmak emeliyle sevkiyatı süreksiz olarak yavaşlattığını açıklamıştı.
Aşı tedarikindeki gecikmeler yüzünden İspanya hükümeti birinci doz aşılar için verilen randevuları iki hafta ertelemeye başladı.
Fransa’daki hastanelerden de misal bilgiler geliyor. Kimi hastaneler, aşılamaya başlanan risk kümelerinin ikinci dozlarına yetecek aşı kalmayacağı kaygısıyla, birinci doz randevularını ertelemeye başladı.
Portekiz aşılama kampanyasının birinci etabının planlanandan iki ay daha uzun sürebileceğini açıkladı.
Almanya Başbakanı Angela Merkel, Pazartesi günü eyalet önderleri ve aşı üreticileriyle bir görüntü konferans yaptı. Sıhhat Bakanı Jens Spahn toplantıdan sonra aşı kasvetinin en az bir 10 hafta daha devam edebileceğini söyledi.
AB Kurulu Lideri Charles Michel, Perşembe günü yaptığı açıklamada, aşı sevkiyatındaki gecikme probleminin çözülmesini umut ettiğini belirtti. Michel, aksi halde “Nüfusumuz için gerekli aşı üretimi ve tedarikini sağlamak için bütün yasal yollara ve tedbirlere başvurulmasını destekleyeceğim” dedi.
AB: Maksat ihracat yasağı değil şeffaflık
AB bir yandan da coğrafik sınıları içerisindeki tesislerde üretilen aşıların ne kadarının blok dışına gönderileceğini de denetim etmeye çalışıyor.
Bugün birlik üyesi ülkelere aşı ihracatını sınırlama konusunda yeni yetkiler verilebilir.
Astra Zeneca ile Pfizer-BioNTech Avrupa’da üretim yapıyor. Moderna ise ABD dışındaki ülkeler için ürettiği aşıların son hazırlıklarını İspanya’da yapıyor ancak aşı, AB üyesi olmayan İsviçre’de üretiliyor.
AB, birlik üyesi ülkelerin muhtaçlığı olan aşıların arzını geciktiren ilaç şirketlerinin, birlik dışındaki ülkelerin siparişlerini tamamlamak için, AB sonları içerisinde üretilen aşı ya da aşı bileşenlerini ihraç edip etmediğini denetlemek istiyor.
Aslında Brüksel resmi olarak, niyetinin aşı ihracatını yasaklamak olmadığını söylüyor ve üye ülkelere verilen yeni yetkilerin büsbütün bu mevzuda şeffaflığın sağlanmasını hedeflediğini belirtiyor. Lakin durum daima değişiyor.
AB, AstraZeneca şirketinin, Avrupa’ya aşı temininin Belçika’daki tesiste meydana gelen üretim kasvetleri yüzünden yaşandığı yolundaki açıklamasını kuşkuyla karşılayarak bu fabrikada bir teftiş yapılmasını istemişti.
Brüksel ayrıyeten AstraZeneca’ya kısmen ya da büsbütün AB hudutları içinde üretilen aşıların İngiltere’ye gönderilip gönderilmediğini de soruyor ve şirketten İngiltere’de üretilen aşıların bir kısmının AB’ye gönderilmesini istiyor.
AB’nin suçlamaları ve AstraZeneca’nın cevapları
Astra Zeneca’ya birinci bakışta çok duygusal ve sert suçlamalar yöneltiyor görünen Brüksel, aşının büyük ölçülerde üretilebilmesi için AB’nin 300 milyon euro yatırım yaptığını da söyledi.
Lakin gerçekte vadedilen bu ölçünün değerli bir kısmı şimdi ödenmiş değil ve AB’nin birtakım suçlamaları da dengeli görünmüyor.
Örneğin AstraZeneca’nın AB’ye “ikinci sınıf müşteri” muamelesi yaptığı istikametindeki şikayet bunlardan biri.
Bu argüman, şirketin mukavele kararlarına riayet etmediği tezine dayanıyor lakin AstraZeneca AB ile kontrat imzalamadan üç ay evvel, İngiltere hükümeti ile bir mukavele yaptığını hatırlatıyor.
AstraZeneca firması ayrıyeten AB ile bir “mümkün olan en büyük çabayı gösterme” temelinde muahede yaptığını ve belirtilen ölçüde aşının Mart ayı sonuna kadar kesinlikle teslim edileceğini vaat etmediğini de söylüyor.
Brexit sonrası tansiyon: İngiltere uyuşmazlığın neresinde?
İngiltere hükümeti, AstraZeneca ile AB ortasındaki bu uyuşmazlığın ve tartışmanın dışında kalmaya ve kendisinin şirketle yaptığı muahedeye odaklanmaya çalışıyor. Hükümetten, bu uyuşmazlığın İngiltere’nin aşı tedarikini etkilemeyeceği konusunda teminat veren açıklamalar yapıldı.
Fakat İngiltere Başbakanı Boris Johnson’un aşı ve aşı bileşenlerinin ihracatına AB tarafından sınırlama getirildiğini görmek istemediklerine dair kelamları, birtakım AB siyasetçilerinin yansısını çekti.
Lakin AB içinde Almanya’nın başını çektiği ihracat yasağı ihtimali tartışmasından geri adım atıldığı da görülüyor.
Brexit sonrası AB-İngiltere alakaları iyice hassaslaştı ancak Avrupa Komitesi Lideri Ursula Von der Leyen’in Perşembe günü, uyuşmazlığın AB ile İngiltere ortasında değil, AB ile ilaç şirketleri ortasında yaşandığını bilhassa vurgulaması dikkat çekti.
Yanılgı Avrupa Komitesi’nde mı?
Aşı tedarikinde yaşanan eksiklik ve talihsizliklerle ilgili olarak AB içerisindeki bir kesim de direkt Avrupa Kurulu’nu suçluyor.
Brüksel, aşı onaylama ve tedariki süreçlerini ortak yürütmenin Avrupa Birliği içerisindeki dayanışmayı daha da güçlendirmesini ummuştu.
Bu salgının birinci aylarında üye ülkelerin hudutlarını kapatması, Almanya, Fransa ve İtalya’nın birliğin tamamında zahmeti duyulan esirgeyici donanım ihracatını engellemesiyle oluşan “Her ülke kendi başının devasına baksın” anlayışının zıddı bir yaklaşımdı.
Birebir vakitte ABD’de Trump idaresi tarafından temsil edildiği düşünülen “aşı milliyetçiliği”nin de tam zıddı bir yaklaşım benimsenecekti.
AB diplomatları, birliğin yaklaşımında, üye ülkelerin birbiriyle yakışıksız bir aşı yarışına girmesinden kaçınma konusundaki büyük isteğin rol oynadığını söylüyorlar.
Ama Avrupa Kurulu’nun farklı aşı şirketleriyle anlaşmak, ucuz fiyatlar almak ve şirketlerin yasal yükümlülüklerini artırmak eforlarının aşı sürecini yavaşlattığına kuşku yok.
Avrupa Komitesi ayrıyeten kendi topraklarında kâfi üretim kapasitesi geliştirmeye odaklanmamakla da suçlanıyor.
Durumu karmaşıklaştıran bir diğer faktör de birtakım üye ülkelerin başlangıçta, büyük ilaç şirketlerinin bulunduğu Almanya, Fransa ve Hollanda üzere başka kimi üyelerin niyetlerinden kuşku duyması oldu.
Sanki bu ülkeler kendi şirketleri daha çok kar etsin diye, aşı mukavelelerine daha fazla bütçe ayrılmasından yanaydı?
‘Aşı bağımsızlığı sağlanamadı’
Sonunda AB mukavelelerini tamamladı ve toplam 2,3 milyon doz aşı için muahede yaptı. Ancak örneğin Belçika’da yayımlanan RTBF sitesindeki bir yorum yazısı, yaşanan aşı krizinin bilhassa de İngiltere’nin birlikten ayrılmasının akabinde AB’yi utanç verici bir duruma düşürdüğü yorumunu yapıyor.
Yazıda AB’nin aşı mukavelelerini birlik olarak müzakere edip imzalamayı başarmasına karşılık, Covid aşısının araştırma ve geliştirme evrelerinde büyük katkısı olmasına karşın, sonuçta “aşı bağımsızlığını” sağlamakta başarısız olduğu savunuluyor.
AB idaresini savunanlar ise bunun bakış açısı sorunu olduğunu, örneğin daha küçük ve iktisadı daha güç durumda olan üye ülkelerin, birliğin kendi isimlerine aşı mutabakatlarını müzakere etmesi ve bağlamasından mutlu olduğunu söylüyorlar.
AB yetkilileri ayrıyeten Avrupa İlaç Kurumu’nun aşıların inançlı olduğundan emin olmak için onaylamakta daha yavaş davrandığını, bunun da gecikmelerde rol oynadığını ekliyorlar.
Bunun en iyi örneği ise bir haftadır aşı teslimatı konusunda tartışma yaşanan AstraZeneca şirketinin aşısının şimdi AB kurumları tarafından resmen onaylanmamış olması.
Meğer İngiltere hükümeti bu aşıyı onaylayalı bir ay oldu. AB’nin onay kararını bugün açıklaması bekleniyor.
Haberler.com
