2001 A Space Odyssey konusu nedir? 2001 Bir Uzay Destanı film çözümlemesi, metaforları | 2001 A Space Odyssey yönetmeni kimdir?

Sinema tarihinin efsaneleşmiş sinemalarından biri olan 2001 A Space Odyssey, Türkçe’ye 2001 Bir Uzay Macerası olarak çevrilmiştir. Sinemanın direktörü duayen isim Stanley Kubrick‘tir. Bu sinema ile pek çok unsur imza atan Stanley Kubrick ve sinema hakkında merak edilenleri sizler için derledik.

2001 A SPACE ODYSSEY KONUSU NEDİR?

2001: Uzay Macerası’nda bir küme primat ıssız bir yerde yemek için hengame etmektedirler. Hengameleri, birdenbire yanıbaşlarında beliren gizemli siyah bir taş sebebiyle bölünür. Apansız beliren bu taş, primatların birinci sefer alet kullanmasını sağlayacak bir güce sahiptir. Ve böylelikle evrimin en kıymetli adımlarından biri olan akıl kullanımı başlamış, insanların şafağı gelmiştir.

2001’de, bir evvelki sahneden 4 milyon yıl sonra, bir uzay gemisi aydan gelen gizemli sinyallerin gerisinde birebir siyah taşı keşfeder. Hem de ay yüzeyinde. Sinyaller Jupiter’e gitmektedir.

On sekiz ay sonra Discovery’nin güvertesinde, astronotlar David Bowman ve Frank Poole Jupiter’in gölgesine yanlışsız yola çıkmışlardır. Uzay gemisinde HAL 9000 isminde, yapay zekaya sahip, dünyanın en gelişmiş bilgisayarı bulunmaktadır. Ve hiç kuşkusuz, bu sonuncunun, kendi planları vardır…

Arthur C. Clarke’ın bir kısa öyküsünden yola çıkılarak geliştirilmiş olan bu sinema birden fazla kişi tarafından başyapıt mertebesine oturtulurken bazıları tarafından da hiç sevilmemiştir. 2001’in birçoğu dini olan sayısız altmetni içerdiği açıktır.

Kubrick’in kendisi, yaşadığı mühlet boyunca insanların başının karışık olmasını istediğinden soru işaretlerinin hiç birini aydınlatmamıştır. Sinemalarda karşılaştığımız bilgisayarlar ortasında tahminen de en ünlüsü olan HAL bu yapıtta en kıymetli rolü üstlenen ‘canlı’dır.

Sinemanın Ay’daki sahneleri tasvir edern çekimleri bir yıldan uzun müddette ve şimdi insanoğlu ayak basmadan evvel tamamlanmıştır. Neil Amstrong’un seyahati sonrası Kubrick’in en ince ayrıntıya kadar -henüz açıklanmamış- gerçeklere bağlı kaldığı şaşırtan bir biçimde göze çarpar.

2001 kuşkusuz, insanı hayvanlardan ayıran en büyük adımın ‘zeka’nın ortaya çıkması olarak tanımlar ve binlercesinin yanısıra şu soruyu sorar: bir sonraki ayrım noktası ne? Evrimin bir sonraki basamağı hangisi? Birincisini başlatan dış bir güç müydü? Şayet öyleyse bu defa bizi ne bekliyor.

2001 A SPACE ODYSSEY SİNEMA ÇÖZÜMLEMESİ, METAFORLARI

Yapılan Çekimlerin Toplam Mühleti

2001’in görsel efekt muhteşem vizörlerinden Douglas Trumbull’un söylediğine nazaran yapılan çekimlerin toplam müddeti, sinemanın son hâlinden 200 kat daha uzun. Sinema mühletinin 2 saat 29 dakika olduğunu düşünürsek, yapılan çekimlerin toplamı yaklaşık 500 saate tekabül ediyor.

Diyalogsuz Mühlet

Sinemanın birinci 25 dakikasında rastgele bir diyalog bulunmuyor; benzeri halde son 23 dakikasında da. Bu iki bloğa, sinemanın içindeki öbür diyalogsuz sekansları da eklersek 2001’in tamamında 88 dakikalık bir diyalogsuz kısım yer aldığı sonucuna ulaşıyoruz.

Sinemanın İlham Kaynağı

Stanley Kubrick ve Arthur C. Clarke, 2001’in hazırlık evresinde çok fazla sayıda bilimkurgu sineması izlemişler. Kubrick’in belirttiğine nazaran George Pal’ın yapımcılığını yaptığı sinemaların 2001 üzerindeki tesiri büyük. Bilhassa 1955 imali Conquest of Space, senaryonun birçok noktasında Kubrick ve Clarke’a ilham vermiş.

2001 Mars Odyssey

NASA, sineması ve kitabı onurlandırmak gayesiyle Mars’ın bir yörüngesine “2001 Mars Odyssey” ismini vermiştir. Bu, NASA ve 2001: A Space Odyssey ortasındaki bir benzerlik değil. Apollo 13’ün kuvvetli vazifesindeki kumanda modülünün davet şifresi de “Odyssey”di.

Özel Efektler

Sinemanın özel efektlerinin çekimleri 18 ay sürmüş ve toplam 5,5 milyon Dolar’a mal olmuş. Sinemanın toplam bütçesinin 10,5 milyon olduğunu düşünülürse, bu oldukça yüksek bir meblağ. Ayrıyeten direktör Kubrick, görsel efekt kullanılan çekimlerin sinemanın özgün negatiflerinde basılı olması gerektiğini düşünüyordu. Çünkü Kubrick’e nazaran negatiflerin kopyalarının bu işler için kullanılması görsel efektlerin kalitesinde bir düşmeye neden olabilirdi.

HAL’ın Yaratıcısı Dr. Chandra’nın İsmi

Sinemadaki bilgisayar HAL’ın yaratıcısının ismi olan Chandra mutlaka rastlantısal olarak seçilmiş bir isim değil. Hindistan’da çok kullanılan bir soyad olan Chandra, Hinduizm’de ay rabbine verilen isim ve bu söz Hintçe’de “Ay” manasına geliyor. Dr. Chandra’nın birinci isimi olan Sivasubramanian, ise “Shiva’nın Sevgili Rahibi” olarak çevrilebilir. Shiva, Hinduizm’in en büyük ilahı ve söz manası “Kusurluluğu kabul etmeyen”. Bu noktada müellif Arthur C. Clarke’ın hayatının bir kısmını Hinduizm’in epey yaygın olduğu Sri Lanka’da geçirdiğini belirtmekte yarar var.

Osamu Tezuka ve Astroboy

Kubrick, kült animasyon dizisi Astroboy’u izledikten sonra direktörü Osamu Tezuka’nın 2001’in sanat direktörlüğünü yapmasını çok istemiş. Lakin Tezuka, Japon ve İngiltere ortasındaki ulaşım problemleri hasebiyle teklifi geri çevirmek zorunda kalmış. Sinema vizyona girdikten sonra Tezuka, Kubrick’e sineması çok sevdiğini ve çalışırken müziklerini dinlediğini söylemiş.

The Sentinel, Encounter at Dawn ve Childhood’s End

Kubrick, çok konuşulacak iyi bir bilimkurgu sineması yapmak için Clarke’la temasa geçtiğinde muharrir, Ay’da uzaylı yapıları bulunmasıyla gelişen olayları anlatan hikayesi “The Sentinel”i önermiş. Bu hikayenin, 2001’in anlatısının oluşturulmasında öncül bir tesir yaptığı söylenebilir. Birebir vakitte sinemanın açılış sekansı tekrar Clarke’ın kaleme aldığı “Encounter at Dawn” hikayesiyle, finali ise romanı Türkçeye Çocukluğun Sonu ismiyle çevrilmiş olan “Childhood’s End” romanıyla benzerlikler taşıyor.

Space Oddity

2001, yayınlandığı 1969 yılında büyük bir muvaffakiyet sağlayan David Bowie müziği Space Oddity’ye ilham vermiştir. Uzayda kaybolan bir astronotun öyküsünü anlatan bu müziğin Türkçeye “Uzay Tuhaflığı” olarak çevirebileceğimiz ismi da “Uzay Macerası”na güçlü bir referanstır.

Yeşil Ekran Kullanılmaması

Kubrick sinemadaki uzay sahnelerinde mavi ekran kullanmak yerine, çekimleri siyah bir art planın önünde gerçekleştirmiştir. Münasebetiyle, animasyon sanatkarları sinemada gördüğümüz hareketli art planları elleriyle, kare kare boyamak zorunda kalmışlardır. Bu sanatkarların birçok, 2001’in tamamlanmasından sonra, saykadelik The Beatles animasyonu Yellow Submarine’de çalışmışlardır. Bunun nedeni ise sanatkarların iki sene boyunca siyah küçük yuvarlaklar çizdikten sonra daha renkli bir projede yer almak istemeleri.

Hayvan Sesleri

Sinemanın Afrika’da geçen “Dawn of Man” sekansında duyulan yabanî kedi, goril ve şempanzelerin sesleri, 2001 üzere bir MGM sineması olan, 1953 imali Mogambo için yapılmış kayıtlardan alınmış. Bu seslerin kulağa bu kadar gerçekçi gelmesinin sebebi de bu; bu seslerin Afrika’nın birçok yerinde kaydedilen gerçek hayvan sesleri olması.

Senaryo Değişiklikleri

Senaryonun birinci taslaklarında; daha evvelki tüm Kubrick sinemalarında olduğu üzere bir dış ses kullanımı vardı, sinemanın başında bilim insanlarıyla yapılmış röportajlardan oluşan bir prolog mevcuttu, Soğuk Savaş’a vurgu yapılıyordu ve HAL’ın yaşadığı çöküşün nedenleri daha net bir halde açıklanıyordu. Lakin bu ögelerin tamamı daha sonra senaryodan çıkarıldı.

Monolitin Tasarımı

Sinemada gördüğümüz monolitin yerine birinci diğer bir dörtyüzlü kullanılması düşünülmüştü lakin Mısır piramitleri çağrışımını önlemek ismine Kubrick bu dizayndan vazgeçti. Sonrasında şeffaf bir küre denendi lakin çekimde kullanılan ışıkların yansımaları denetim edilemediğinden bu fikir de sonuç vermedi. Lusit bir levhanın kullanılması fikri de ikna edici olmayınca sinemada gördüğümüz monolit; hafızalara kazınan, bildiğimiz biçimini aldı.

Kubrick’in Tek Oscar’ı

Sinema tarihinin tartışmasız en büyük direktörlerinden biri olmasına karşın Stanley Kubrick’in yalnızca bir Oscar’ı vardır. Bu da 2001’le aldığı En Uygun Görsel Efekt kısmında kazandığı ödüldür. Bu adaylık da dahil olmak üzere Kubrick’in toplamda 13 Oscar adaylığı bulunuyor.

Haberler.com