anlatmıştı. Sanayi Bakanlığı’nın, Kovid 19 salgınının Çin’de ortaya çıkmasının akabinde Türkiye‘de aşı geliştirmek için özel dal ve üniversitelere davet yapması ve Sıhhat Bakanlığı’nın da takviyesiyle, Kovid aşısı geliştirmek üzere bir bilim ordusu kuran Nanografi A.Ş.’nin aşı takımı, 10 yıl evvel, öbür bir proje için geliştirilen yapay akciğer modeli ile azot tankında dondurularak bekletilen akciğere özel bağışıklık hücrelerini “uyandırarak”, bu aşıda süratle yol kat etmeyi başardı. İnsan çalışmalarından da istenen muvaffakiyet sağlanırsa tıpkı vakitte dünyada birinci sefer, bir aşı ek içeriği (adjuvan) sayesinde “belirli bir müddetliğine de olsa” tedaviyi destekleyici özellikte olacak. Kamu ve özel bölüm, üniversite işbirliği ile Türkiye’nin en iyi üniversitelerinden kimya, genetik, biyokimya ve tıp alanlarında her biri değerli çalışmalara imza atmış akademisyenlerden oluşan 40 kişilik grup, Kovid’e deva olacak aşıyı geliştirmek için gece gündüz çalıştı, hayvan ve bağışıklık hücresi deneylerini tamamladı ve birinci insan denemeleri için gün sayıyor.”
“10 YILDIR UYUYAN YAPAY AKCİĞER HÜCRELERİNİ UYANDIRDIK”Yerli Kovid aşısı takımında akciğere has insan bağışıklık hücreleri deneylerini yürüten Ankara Üniversitesi Tıp Fakütesi İç Hastalıkları Kısmı Fizyopatoloji Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Nuray Yazıhan, 9 ay evvel DHA’ya verdikleri röportajda, çalışmanın temellerinin ODTÜ Kimya Kısmı laboratuvarlarında atıldığını anlatarak, şunları söylemişti: “Yaklaşık 10 yıl evvel Almanya ile ortak yürüttüğümüz bir projemiz vardı. Bu proje kapsamında akciğer hücrelerinin hipoksik yani oksijensiz kalırsa, enfeksiyon geçirirse ya da astım üzere alerjik tepkilerle karşılaşırsa nasıl reaksiyon vereceğini çözebilmek için yapay bir akciğer modeli çalışmıştık. Alveol dediğimiz akciğerlerin nefes aldığı kısımları, laboratuvar ortamında yapay olarak geliştirmiştik. Kovid aşısı için yola çıktığımızda, o modeller elimizde hazırdı.”Aynı projede akciğere özel makrofaj denilen bedendeki yabancı hususların yok edilmesini sağlayan bağışıklık hücreleriyle de çalıştıktan sonra bunları da azot tankında dondurarak sakladıklarını anlatan Prof. Dr. Yazıhan, “Yaklaşık 10 yıldır uyuyan bu hücrelerimizi tekrar uyandırdık ve geliştirdiğimiz aşının akciğerdeki tesirlerini hem yapay alveol modelimiz, hem de bu hücreler üzerinden anlamaya çalıştık. Bu da çalışmada süratli yol almamızı sağladı. Hayvan çalışmaları ile bir arada hücre çalışmaları da daima olarak optimize edildi” demişti.
“VİRÜSLE, BİRİNCİ BULAŞTIĞI YERDEN SAVAŞMAYA BAŞLAYACAĞIZ”Geliştirilen aşının dünyadaki örneklerden farklı olarak enjeksiyonla değil nazal yolla, yani burundan verilecek biçimde dizayn edildiğini vurgulayan Prof. Dr. Yazıhan, “Nazal aşılar çoklukla çok tercih edilmiyor. Ancak bu virüsü düşündüğünüzde, enfeksiyonun birinci bulaşma yolu nazal sistem. Burada da mukoza dediğimiz bir yapı var. Aslında bağışıklığımız için de çok kritik mukoza yapısı. Hem bir bariyer misyonu görüyor hem de hastalık için ortam oluşturuyor. Bizim yaptığımız çalışmayı dünyadaki benzerlerinden ayıran ve kritik olan kısmı, aşı formülasyonunu hangi hususlar içinde verdiğimiz ve nasıl uyguladığımızla ilgili. Zira aşıda en kıymetli nokta, yanlışsız ve güçlü bir bağışıklık karşılık oluşturmanız ve aşı uyguladığınız şahsa bir ziyan vermemeniz. Tüm bunların ince ayarlarını biz buradaki çalışmamızda yaptık. Bağışıklığı uyaran aşı formülasyonlarının yanına ek hususlar olarak konulan adjuvanların da bedende çok cevap oluşturmadan, bağışıklığı gerçek yönlendirebilmesini sağladık. Bu açıdan baktığımızda, insan denemelerinde de olumlu sonuçlar alabileceğimizi ve öteki aşılara göre bizim aşımızın potansiyelinin daha yüksek olabileceğini düşünüyorum” halinde konuşmuştu.
“SONUÇLARIMIZ DÜNYADAKİ ÇALIŞMALARLA YARIŞACAK DÜZEYDE”Nazal aşının geliştirmesi güç bir aşı olsa da uygulamasının kolaylığı ile avantaj sağlayacağına da işaret eden Prof. Dr. Yazıhan, kelamlarını şöyle sürdürmüştü: “Farklı uygulama yolları de denedik. Lakin bu prosedürde aktifliğini daha yüksek olarak bulduk. Ayrıyeten aşımızın aktifliğini hem doğal katil hücrelerinde, hem T hücrelerinde, hem de makrofajda denedik. Aslında aşılardan tedavi edici bir tesir beklemeyiz olağan kaidelerde. Ancak nazal aşıdan bahsediyorsanız direkt olarak virüsün tesir ettiği organı da hedeflediğiniz için o kısmı uygun hale getirmeniz gerekiyor. Yani orada bir kalıcı immünite (bağışıklık) olmasa bile, o kısmı terbiye etmek, yönlendirmek diyelim, şayet virüsle karşılaşırsa çok uzun vadeli olmasa da bağışıklık terapilerine ek olarak kullanma imkanı da olabilecek. Dünyadaki çalışmalara baktığımızda, denek hayvanları ve hücre kültürü sonuçlarımızın onlarla yarışabilecek seviyede olduğunu ve en az onlar kadar tesirli bir aşı geliştirdiğimizi görüyoruz.”
“ÜRETİM KADEMESİNDE HİÇBİR İTHAL BAĞIMLILIĞIMIZ OLMAYACAK”Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın salgınla uğraşta bilimsel araştırmaların desteklenmesi için özel kesime de davet yapması sonucu harekete geçen Ahlatcı Holding İdare Konseyi Lideri Ahmet Ahlatçı’nın sınırsız takviyesi ile aşı araştırmalarında yer alan Nanografi A.Ş. Genel Müdürü ve Cumhurbaşkanlığı Bilim, Teknoloji ve Yenilik Siyasetleri Heyet Üyesi Dr. Osman Coşkun ise DHA’ya şu açıklamayı yapmıştı: “Kovid aşısı olarak şu anda tüm global ilaç firmalarının geldiği noktaya ulaştık diyebiliriz. Büsbütün yerli ve ulusal olarak yürütülen bu çalışmada üretim evresinde da hiçbir ithal bağımlılığımız olmayacak. Patentleri ile çalışmada kullanılan gereçler ve proteinler ile büsbütün bize ilişkin olan bir aşı üreteceğiz. Nanoteknoloji ve biyoteknoloji ilgi alanımız. (2020) Şubat ayında dünyada Kovid pandemi süreci başlayınca bizim bu mevzuda çalışma yapmamız için Sanayi ve Teknoloji Bakanımızın teşviki ve Sıhhat Bakanımızın da takviyesiyle teşebbüslerimize başlatmıştık. Bu yaptığımız çalışma, üniversite, özel dal ve kamu işbirliğinin çok hoş bir örneği oldu. ODTÜ Teknokent’te bizim merkezimiz bulunuyor. ODTÜ akademisyenleri ile çalışma yaptık, genetik konusunda bilhassa. Sonra da Ankara Üniversitesi’nden yeniden değerli hocalarımıza çalıştık ve Gazi Üniversitesi bunlar ortasında yer aldı. Özel kesim olarak ise İdare Konseyi Liderimiz Sayın Ahmet Ahlatcı’nın bize sınırsız dayanağı oldu. Muhtaçlığımız olan tüm eserleri, dünyanın neresinde olursa olsun en süratli formda temin etme imkanı sağladı. Kamu olarak da bilhassa TÜSEB ve TİTCK (Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu) Başkanlıkları bize çok hoş yol gösterdiler. Kısa vakitte bu noktaya gelmemizde vesile oldular.”
Manzara dökümü————-Prof. Dr. Nuray Yazıhan röportajı arşiv görüntüleriDr. Osman Coşkun röportajı arşiv görüntüleriDoç. Dr. Görkem Günbaş röportajı arşiv imajları
Dr. Ahmet Çağlar Özketen röportajı arşiv imgeleri
Laboratuvarlar ve aşı takımının çalışmalarından genel ve ayrıntı arşiv manzaraları
– İstanbul
Kaynak: Demirören Haber Ajansı
Haberler.com
