Gerçek ismini vermek istemeyen –haberde Rabia olarak adlandırılmıştır- Afganistan‘ın batısında yaşayan bir bayan, yüksek ateş şikayetiyle doktora gitti.
Tabip Kovid-19 teşhisi koyduktan ve gerekli olan ilaçları yazdıktan sonra Rabia konutuna geri döndü. Reçeteyi de çıkıp ilaçları alması için eşine verdi.
Gelgelelim reçetenin üzerinde Rabia’nın ismini görünce öfkelenen eşi, çıkıp ilaçları almak noktasına ismini yabancı bir adama söylediği için Rabia’ya şiddet uyguladı.
O da Afganistan’daki birçok erkek üzere, ailesindeki bayanların isimlerini yabancılara, tabiplere bile söylemesini istemiyor.
Fakat birtakım bayanlar buna karşı bir savaş yürütüyor.
‘ADIM NEREDE?’ KAMPANYASI
Sorun çok erken devranda, daha kız çocuğunun doğumunda başlıyor. Kız çocuklarına isim verilmesi çok uzun sürüyor.
Bayan evlendiğinde, ismi düğün davetiyesinde yazmıyor. Hasta olduğunda hastane kayıtlarına ya da reçeteye de ismi yazılmıyor.
Öldüğü devir da mevt evrakında ve velev mezar taşlarında isimleri yazılmıyor.
İşte tüm bu sebeplerle Afgan bayanlar isimlerini özgürce kullanmak için ‘Adım Nerede?’ kampanyasını başlattı. 3 yılın ahir bu slogan toplumsal medyada ve posterlerde yaygın olarak kullanılmaya başladı.
“ERKEK KARDEŞİMİN, BABAMIN YA DA NİŞANLIMIN NAMUSU”
Birebir eyalette, Herat’ta yaşayan bir sair bayan da BBC’ye konuşurken isminin verilmesini ya da sesinin duyulmasını istemedi.
Bu bayan, erkeklerin bu davranışının haklı bir münasebeti olduğunu düşünüyor:
“Bana adımı sorduklarında erkek kardeşimin, babamın ve nişanlımın namusunu düşünmeliyim. Bu sebeple ismimi vermeyi reddediyorum.
Neden ailemi üzeyim ki? Adımı vermemin nasıl bir hedefi olabilir?
Ben babamın kızı, erkek kardeşimin kardeşi olarak anılmak istiyorum. Gelecekte, eşimin karısı ve oğlumun anası olarak anılmak istiyorum.”
Bu hikayelerin hepsi çok şaşırtıcı gelebilir fakat Afganistan’da çok sık görülüyor. Afganistan’da bayanların isimlerini kullanmasına pek iyi gözle bakılmıyor ve velev memleketin birtakım kesimlerinde ailenin erkeklerine hakaret olarak görülüyor.
Birçok Afgan erkek de kız kardeşlerinin, eşlerinin ya da analarının isimlerini kamusal yerde kullanmaktan kaçınıyor. Zira bu durum “namussuzluk” ya da “utanç verici” olarak görülüyor.
Bayanlar umumide ailenin yaşça en büyük erkeğinin anası, kızı, kız kardeşi ya da karısı olarak isimlendiriliyorlar.
Afgan kanunlarına nazaran doğum dokümanında yalnızca babanın ismi yazılıyor.
ORTALIKTA OLMAYAN BİR ‘EŞ’
Bu durum yalnızca toplumsal ve kültürel zorluklar değil, duygusal bir tesir de yaratıyor.
Farida Sadaat daha çocuk yaşta evlendirildi ve 15 yaşındayken birinci bebeği dünyaya geldi. Bir mühlet sonra eşinden ayrıldı ve 4 çocuğunu da alarak Almanya’ya taşındı.
Eşinin hiçbir devir yanlarında olmadığını, çocuklarının hayatında da ne fizikî ne de duygusal olarak bulunduğunu söyleyen Sadaat, bu sebeple eski eşinin isminin çocuklarının kimlik kartında olmaması gerektiğini düşünüyor.
“Çocuklarımı tek başıma büyüttüm. Üstelik eşim, yine evlenemeyeyim diye benden resmen boşanmayı da reddeti.
“Şimdi de ben onun isminin çocuklarımın kimlik kartlarında olmasını reddediyorum. Afganistan’da kimi erkeklerin birden çok karısı var, eski eşim de bunlardan biri ve tıpkı onun üzere, bu adamlar çocuklarına da bakmayı reddediyor.
“Afgan Cumhurbaşkanı’nı kanunları değiştirmeye ve annenlerin isimlerinin de kimlik kartlarında yazılmasını istiyorum.”
KAMPANYA 3 YIL EVVEL BAŞLADI
Yeniden Herat’tan 28 yaşındaki Laleh Osmany, 3 yıl evvel “Buna daha fazla devam edemem” diyerek AdımNerede? kampanyasını başlattı ve “en temel hakkı” olduğunu söylediği hakkını aramaya başladı.
BBC Afgan Servisi’ne konuşan Osmany, arkadaşlarıyla birlikte bu soruyu ve kimliklerini neden reddettiklerini tüm Afgan bayanlara sormak istediklerini söylüyor:
“Kampanya, Afganların kimliklerine analarının de isminin yazılması emeline ulaşmaya çok yaklaştı.”
REAKSIYONLAR
Osmany’nin BBC’ye verdiği röportaj Facebook’ta paylaşıldıktan sonra, destekleyen tefsirler gelse de kimileri çok eleştireldi.
Kimi tefsirlerde Osmany ile dalga geçiliyor, doğrum dokümanında tüm akrabaların isminin yazılmasını isteyip istemediği bile soruluyordu.
Kimileri ise ailenin huzurunun bayanın kimliğinden daha evvel geldiğini söylüyordu.
Birtakım erkekler ise ama babanın bilinmemesi halinde ananın isminin kimlik kartına yazılabileceği tahlilini yapmıştı.
Lakin Osmany’yi en çok üzen icmaller, Afgan gençlerden gelen icmaller oldu.
“Afganistan’da bayanın kimliğinin reddedilmesinin asıl sebebi, ataerkil topluluk. Erkeğin namusu bayanın yalnızca vücudunun değil, isimlerininin de gizlenmesine yol açıyor.”
Bu lafların sahibi Afgan sosyolog Ali Kaveh’e nazaran Afgan topluluğunda “en iyi bayan, görülmeyen ve duyulmayan bayan.”
Bu bahiste yürütülen kampanyalar artık görünür olsa da, Rabia üzere bayanlar hala isimlerini hekimlerine verdiği için kocasından şiddet görebiliyor.
Mevzu Afgan parlamentosuna da geldi, lakin siyasetçilerin AdımNerede? kampanyasına nasıl reaksiyon verecekleri şimdi bilinmiyor.
Haberler.com
